پرونده آهنگ‌های ماندگار تلویزیون

مروری‌ بر آهنگسازان مطرح سریال‌های‌ تلویزیون

پرونده آهنگ‌های ماندگار تلویزیون

«آنجا که کلام باز می‌ماند، موسیقی آغاز می‌شود.» شاید دقیق‌ترین کاربرد این جمله منتسب به بتهوون، آهنگساز شهیر، خود را در عرصه تصویر و با موسیقی متن نشان می‌دهد. موسیقی متن باکیفیت اگر در جای خود قرار بگیرد، می‌تواند بسیاری از ضعف‌های یک اثر نمایشی را بپوشاند و حتی بار احساسی صحنه‌های دراماتیک را به دوش بکشد. در این گزارش مروری بر ویژگی‌ها و آثار آهنگسازان مطرحی خواهیم داشت که در این سال‌ها قطعات ماندگاری برای سریال‌های تلویزیونی ساخته‌اند؛ کسانی که نقش ویژه‌ای در ماندگار شدن سریال‌ها در ذهن مخاطبان داشته و هنگام بازماندن کلام، شروع به نواختن کرده‌اند.

بابک بیات
سال تولد:  ۱۳۲۵   سال فوت: ۱۳۸۵
سریال‌های شاخص:  سلطان و شبان / پهلوانان نمی‌میرند/ ولایت عشق

این آهنگساز برجسته، موسیقی را از ۱۹سالگی با آموختن موسیقی کلاسیک آغاز کرد و در ادامه راه به جز فعالیت در عرصه موسیقی فیلم، تجربیات فراوانی هم در آهنگسازی برای خوانندگان شاخص پیدا کرد. بیات در حد فاصل سال‌های ۱۳۶۵تا ۱۳۷۷، ۹بار نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن از جشنواره فیلم فجر شد که برای فیلم‌های «عروس»، «سرزمین خورشید» و «مردی شبیه باران» سیمرغ را به خانه برد. بابک بیات با آهنگسازی سریال «سلطان و شبان» وارد صداوسیما شد و حدود یک دهه بعد، برای سریال ماندگار «پهلوانان نمی‌میرند» به کارگردانی حسن فتحی موسیقی ساخت. اما آخرین و مهم‌ترین ساخته او در تلویزیون، موسیقی متن و تیتراژ سریال «ولایت عشق» ساخته مهدی فخیم‌زاده با موضوع زندگی امام رضا(ع) بود که با تحسین مخاطبان روبه‌رو شد و در مناسبت‌های مختلفی مانند سالروز شهادت امام رضا(ع) از قطعات آن استفاده می‌شود. قطعات باکلام سریال با آهنگسازی بیات و صدای محمد اصفهانی هم در آغاز دهه ۸۰ زیاد شنیده شد. همچنین بیات آلبوم موسیقی «ولایت عشق» را با ۱۵قطعه در سال ۱۳۷۹ روانه بازار موسیقی کرد.

فرهاد فخرالدینی
سال تولد: ۱۳۱۶
سریال‌های شاخص: امام علی(ع)/ روزی روزگاری/ سربداران/ کیف انگلیسی

فخرالدینی، زاده تبریز است و با بیش از ۵۰سال فعالیت اثرگذار در عرصه موسیقی، یکی از شاخص‌ترین مفاخر زنده کشورمان به حساب می‌آید. او نواختن ویلون را از کودکی آغاز کرد و موسیقی را به صورت آکادمیک در هنرستان عالی موسیقی ملی و موسسه موسیقی‌شناسی فرا گرفت. ابوالحسن صبا و علی تجویدی، برخی استادان شناخته‌شده فخرالدینی بودند. او در نهایت موسیقی فیلم را از سال ۱۳۴۷ و با فیلم «شوهر آهوخانم» شروع کرد و این کار را به شکل حرفه‌ای پی گرفت. ساختن موسیقی متن سریال‌های«سربداران»، «روزی روزگاری»، «بوعلی سینا»، «کیف انگلیسی» و «مسافر ری» نقاط مهم کارنامه فخرالدینی در رسانه ملی هستند، اما شاهکار او ساخت موسیقی متن و تیتراژ برای سریال «امام علی(ع)» اثر داوود میرباقری در سال ۱۳۷۵ است. این آهنگساز، قطعه مشهورشده سریال را پس از مدت‌ها پژوهش از یکی از آثار عبدالقادر مراغه‌ای گرفته‌است، اثری که قدمت آن به 1400 سال پیش بازمی‌گردد و مراغه‌ای حدود ۶۰۰سال پیش آن را تدوین کرده‌است. بنیانگذاری ارکستر موسیقی ملی ایران در سال ۱۳۷۷، از دیگر اقدامات فرهاد فخرالدینی در عرصه موسیقی بوده‌است.

مجید انتظامی
سال تولد: ۱۳۲۶
سریال شاخص: تنهاترین سردار / کلاه پهلوی

فرزند ارشد عزت‌ا… انتظامی آقای بازیگر، فراگیری موسیقی را از کودکی آغاز کرد و پس از دیپلم هنرستان، وارد ارکستر سمفونیک شد و ساز ابوا را به عنوان ساز تخصصی انتخاب کرد. چند سال بعد انتظامی تحصیل موسیقی را در آلمان ادامه داد و از کنسرواتوار برلین فارغ‌التحصیل شد. او ساخت موسیقی فیلم را از سال۱۳۵۶ آغاز کرد و در طول این سال‌ها موسیقی متن آثار فراوانی را ساخته‌است. کسب چهار سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن از جشنواره فیلم فجر و ساخت موسیقی‌های ماندگار چند فیلم از ابراهیم حاتمی‌کیا مانند«از کرخه تا راین»، «بوی پیراهن یوسف» و «آژانس شیشه‌ای» از انتظامی چهره‌ای مهم در زمینه موسیقی فیلم ساخته‌است. او عهده‌دار ساخت موسیقی سریال‌های«گرگ‌ها» اثر داوود میرباقری، «مردان آنجلس» ساخته فرج‌ا… سلحشور، «شیخ بهایی» به کارگردانی شهرام اسدی و «کلاه پهلوی» ضیاءالدین دری بوده‌است. اما شاید ماندگارترین همکاری مجید انتظامی‌ با سریال‌های‌ تلویزیونی‌، ساخت موسیقی متن سریال تاریخی‌ «تنهاترین سردار» به کارگردانی‌ مهدی‌ فخیم‌زاده درباره زندگی‌ امام حسن(ع) بود که قطعات ساخته‌شده برای‌ این سریال در مناسبت‌های‌ مختلف از رسانه ملی‌ پخش می‌‌شود.

بهرام دهقانیار
سال تولد: ۱۳۴۴
سریال‌های شاخص: پدرسالار/ خونه مادربزرگه/ خانه سبز

این آهنگساز ۵۵ ساله موسیقی را از خردسالی و با ساز پیانو آغاز کرد. در ادامه با دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی آشنا شد و دروس تئوری موسیقی و ردیف نوازی را نزد استادانی مانند مهران روحانی و اسماعیل دیبا فرا گرفت. دهقانیار در سال ۱۳۶۸ به آلمان رفت و به مدت پنج سال در کنسرواتوار فرانکفورت در رشته‌های پیانو و آهنگسازی تحصیل کرد و بعد به ایران بازگشت. او آهنگساز عمده آثار مرضیه برومند، مهران مدیری و زوج بیژن بیرنگ- مسعود رسام در تلویزیون بود؛ فیلمسازانی که بخش قابل‌توجهی از خاطرات مخاطبان تلویزیون در سه دهه اخیر را شکل داده‌اند. «خونه مادربزرگه»، «زیر گنبد کبود (آقای حکایتی)»، «پدرسالار»، «قصه‌های تابه‌تا»، «همسران»، «خانه سبز»، «هتل»، «شب‌های برره»، «کتابفروشی هدهد» و «مرد هزار چهره» تعدادی از سریال‌هایی بودند که بهرام دهقانیار با ساخت موسیقی‌شان، نقش مهمی در ماندگار کردن این آثار در این سال‌ها داشته‌است و جزو آهنگسازانی محسوب می‌شود که موسیقی‌اش رنگ مخصوص خود را دارد و اصطلاحا امضادار به‌حساب می‌آید. برخی کارشناسان ویژگی کار دهقانیار را ترکیب درست ملودی‌های اصیل موسیقی ایرانی با سازهای غربی می‌دانند.

محمدرضا علیقلی
سال تولد: ۱۳۳۹
سریال‌های شاخص: کلاه قرمزی/ مدرسه موش‌ها/ گل پامچال

این آهنگساز شاخص در 14سالگی و زیر نظر وانکو نایدنف بلغاری شروع به آموختن موسیقی کرد و نواختن ساز ترومبون (ترومپت بزرگ) و آهنگسازی را فرا گرفت. علیقلی از آهنگسازان پرکاری محسوب می‌شود که کارنامه 
پر و پیمانی در زمینه موسیقی فیلم و سریال دارد و تا‌کنون چهار بار برنده سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن از جشنواره فیلم فجر شده‌است. عمده فعالیت او در عرصه سینما بوده و ساخت موسیقی برای بیش از ۱۰۰ فیلم از کارگردانان مهمی مانند ابراهیم حاتمی‌کیا، کمال تبریزی، رضا میرکریمی، مجید مجیدی، رسول ملاقلی‌پور و... را در کارنامه دارد اما سریال‌ها هم از حضور او بی‌بهره نبوده‌اند. علیقلی برای سریال‌هایی مانند مثل‌آباد، مدرسه موش‌ها، گل پامچال، سیمرغ، خاک سرخ و شوق پرواز موسیقی ساخته که هرکدام از این آثار در زمان پخش خود طرفداران فراوانی داشت و با گذشت سال‌ها از پخش، هنوز هم می‌توانیم آنها را با موسیقی‌شان به‌خاطر بیاوریم. نکته جالب در کار محمدرضا علیقلی تنوعی است که در آثارش دیده می‌شود و از کارهای بسیار جدی و تلخ تا کمدی و کودک و نوجوان از موسیقی او استفاده کرده‌اند.

 کارن همایونفر
سال تولد: ۱۳۴۷
سریال‌های شاخص: صاحبدلان/ اغما/ مدینه

همایونفر پس از پایان دبیرستان، برای ادامه تحصیل در رشته موسیقی راهی انگلستان و سپس ترکیه شد.  او موسیقی فیلم را از سال ۱۳۷۳ آغاز کرد و امروز به‌عنوان یکی از پرکارترین آهنگسازان فیلم و سریال شناخته می‌شود که ساخت موسیقی متن و تیتراژ برای نزدیک به ۱۲۰ فیلم و سریال را در کارنامه هنری‌اش دارد. همایونفر برای سریال‌های پربیننده‌ای موسیقی ساخته که همین موضوع باعث شده مخاطبان تلویزیون نامش را در تیتراژها به دفعات مشاهده کنند و ساخت موسیقی متن برای 
سریال سازان موفقی مانند سیروس مقدم و محمدحسین لطیفی در شهرت او تأثیر به سزایی گذاشته‌است. او آهنگساز سریال‌هایی مانند  در قلب من ،  مسافر ،  پلیس جوان ،  سفر سبز ،  صاحبدلان ،  ریحانه ،  پرواز در حباب ،  حلقه سبز ،  اغما ،  مرگ تدریجی یک رؤیا ،  نردبام آسمان ،  مادرانه ،  مدینه  و  تنهایی لیلا  بوده‌است. کارن همایونفر چند سال یک‌بار موسیقی فیلم‌ها و سریال‌هایش را در قالب آلبوم به بازار موسیقی عرضه می‌کند.

آریا عظیمی‌نژاد
سال تولد: ۱۳۵۲
سریال‌های شاخص: پایتخت/ دودکش/ او یک فرشته بود

عظیمی‌نژاد را شاید بتوان رسانه‌ای‌ترین چهره این گزارش دانست؛ آهنگسازی که به دلیل حضور به‌عنوان داور در برنامه استعدادیابی عصر جدید، ساخته احسان علیخانی، شهرت فراوانی پیداکرده و بسیار بیشتر از قبل شناخته‌شده‌است. او موسیقی را از کودکی و با ساز سه‌تار آغاز کرد و در ادامه نزد استادانی مانند جلال ذوالفنون، فرهاد فخرالدینی و مصطفی کمال پورتراب آموزش دید. عظیمی‌نژاد ساخت موسیقی برای سریال‌ها را از سال ۱۳۷۷ آغاز کرد و سریال‌های خانه ما، نیمکت، او یک فرشته بود، پریدخت، جراحت، چاردیواری، زیر هشت، پایتخت، تا ثریا و دودکش، مهم‌ترین آثاری است که موسیقی‌شان را ساخته‌است. در موفقیت آریا عظیمی‌نژاد هم رد پای سریال ساز قهار تلویزیون یعنی سیروس مقدم دیده می‌شود و آهنگسازی برای سریال‌های پربیننده مقدم به‌ویژه مجموعه دنباله‌دار پایتخت، سبب شهرت عظیمی‌نژاد در رسانه ملی شد. او همچنین سابقه ساخت موسیقی متن برای بیش از ۴۰ فیلم سینمایی را در کارنامه‌اش دارد.

 فردین خلعتبری
سال تولد: ۱۳۴۳
سریال‌های شاخص: شب دهم/ مدار صفر درجه

خلعتبری، آهنگساز نسبتاً گزیده کاری است و در مقایسه با بسیاری از همکارانش تعداد آثار کمتری دارد، اما به همین نسبت درصد موفقیتش هم بیشتر بوده و عمده تجربه‌هایش در موسیقی فیلم به نتیجه مثبتی رسیده‌است. او موسیقی را با ساز فلوت آغاز کرد و به دلیل علاقه به موسیقی از رشته مهندسی سازه دانشگاه صنعتی شریف انصراف داد و با حضور در دانشکده هنرهای زیبا به تحصیل در موسیقی پرداخت. مهم‌ترین آثار فردین خلعتبری چه در سینما، چه در شبکه نمایش خانگی و چه در تلویزیون همکاری‌هایی است که با حسن فتحی داشته‌است. شب دهم، هم‌نفس، طلسم شدگان، مدار صفر درجه، برادر و «بانوی عمارت» سریال‌هایی است  که موسیقی متن و تیتراژشان توسط فردین خلعتبری ساخته‌شده که در این میان، همکاری او با زنده‌یاد افشین یداللهی به‌عنوان ترانه‌سرا و علیرضا قربانی به‌عنوان خواننده، باعث خلق دو قطعه ماندگار و پرطرفدار برای تیتراژ سریال‌های شب دهم و مدار صفر درجه شد، قطعاتی که پس از گذشت سال‌ها، همچنان در ذهن بینندگان تلویزیون مانده‌است.

 حمیدرضا صدری
سال تولد: ۱۳۴۵
سریال‌های شاخص: متهم گریخت/ نرگس/ دردسرهای عظیم

نام این آهنگساز بی حاشیه را در تیتراژ بسیاری از سریال‌های تلویزیونی دیده‌ایم، هنرمندی که فعالیت در عرصه موسیقی فیلم را با دو فیلم سینمایی ابتدایی کارنامه اصغر فرهادی یعنی «رقص در غبار» و «شهر زیبا» آغاز کرد و برای اولی نامزد دریافت سیمرغ بلورین جشنواره فجر هم شد. صدری تاکنون برای حدود ۴۰ سریال تلویزیونی موسیقی متن ساخته که از آن جمله می‌توان به سریال‌های پشت‌کنکوری‌ها، جایزه بزرگ، متهم گریخت، نرگس، ترش و شیرین، راه بی‌پایان، بزنگاه، خنده‌بازار، دردسرهای عظیم و پادری اشاره کرد. همکاری با کارگردانانی مانند سیروس مقدم، رضا عطاران، مهران مدیری و همایون اسعدیان باعث شده نام حمیدرضا صدری جزو به‌یادماندنی‌ترین نام‌ها در تیتراژ سریال‌های تلویزیونی باشد. ساز تخصصی صدری پیانو است و عضویت در کانون آهنگسازان و ساخت موسیقی برای حدود ۲۰ فیلم سینمایی از دیگر نقاط قوت کارنامه هنری او محسوب می‌شود.

امیر توسلی
سال تولد: ۱۳۵۲
سریال شاخص: مختارنامه / شمس العماره

علاقه این آهنگساز به موسیقی هم مانند بیشتر همکارانش از کودکی آغاز شد. پدرش مرشد زورخانه بود و این نقطه شروع علاقه توسلی به موسیقی شد. او از ۱۷ سالگی سراغ موسیقی رفت و ساز پیانو را انتخاب کرد. در جوانی برای چند تئاتر موسیقی ساخت و از سال ۱۳۸۳ با فیلم «مکس» سامان مقدم رسماً وارد حوزه موسیقی فیلم شد. موسیقی سریال «شمس‌العماره» از همین کارگردان، دیگر حضور مهم توسلی در تلویزیون بود و پس‌ازآن برای سریال‌هایی مانند سقوط یک فرشته، معراجی‌ها و انقلاب زیبا موسیقی ساخت. اما مهم‌ترین دلیل شهرت توسلی، انتخاب جسورانه او توسط داوود میرباقری برای پروژه بزرگ مختارنامه بود. این کارگردان برای سریال الف ویژه‌اش به‌جای رفتن سراغ آهنگسازان نامدار و پیشکسوت، روی امیر توسلی جوان ریسک کرد و نتیجه مطلوبی هم گرفت. موسیقی مختارنامه، هم در تیتراژ و هم در متن  از کیفیت قابل قبولی برخوردار است و توانسته با فراز و نشیب‌های متعدد داستانی این سریال در موقعیت‌های حماسی، جنگی، عاطفی و... همراه شود.