انتشار اسامی نامزدهای تایید صلاحیت‌شده انتخابات 1400 از سوی وزارت کشور با واکنش‌های مختلف از سوی جامعه رسانه‌ای، فعالان سیاسی مواجه شده‌است.
همه آمدند!
به‌طورکلی پس از پنج روز روند ثبت‌نام دواطلبان حضور در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در مجموع 592‌داوطلب در انتخابات ثبت‌نام کردند. این آمار در مقایسه با نام‌نویسی داوطلبان در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با ثبت‌نام 1636 نفر حاکی از کاهش دوبرابری شمار ثبت‌نام‌کنندگان بود. طبعا کم‌شدن تعداد نامزدها در این دوره را از یک‌سو می‌توان به وجود اصلاحیه جدید شورای نگهبان در خصوص شفاف‌سازی معیارهای رجل سیاسی- مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدها و همچنین رشد عقلانیت در بین کسانی که خواهان حضور در عرصه رقابت بودند مربوط دانست. از ویژگی‌های این دوره از ثبت‌نام‌ها تعدد نامزدهای شناخته‌شده و سرشناس برای حضور در آوردگاه انتخابات 1400 بود. در روزهای مربوط به نام‌نویسی داوطلبان، رسانه‌ها اخبار متعددی از حضور شناخته‌شدگان عرصه سیاست و اقتصاد و صاحب‌منصبان سابق و فعلی منتشر می‌کردند و این گمان وجود داشت که در این دوره از انتخابات با تکثر نامزدهایی با سلایق مختلف روبه‌رو خواهیم بود. این نکته حتی مورد تصریح اعضای شورای نگهبان هم قرار گرفته‌بود و عباسعلی کدخدایی دراین‌باره گفت: مدارک حدود 40نفر از داوطلبان ریاست‌جمهوری با مصوبه اخیر شورای نگهبان منطبق بود.  بعد از پایان سوت ثبت‌نام نامزدهای انتخابات 1400 ماراتن داوطلبان و هواداران آنها به‌ویژه در فضای مجازی شروع شد و کم‌کم این ذهنیت شکل گرفت که فضای انتخاباتی کمی از سردی چندماهه گذشته فاصله گرفته و به‌تدریج به سمت گرم شدن فضای رقابت‌ها پیش می‌رود.  در همان نگاه اول، تنوع و تکثر نامزدها به معنای حضور جدی همه آنها در عرصه رقابت‌ها نبود، بلکه براساس تحلیل‌هایی که وجود داشت رقابت‌های اصلی میان چند نامزد شاخصی شکل می‌گرفت که حداقل چهار قطب سیاسی شامل اصولگرایان، اصلاح‌طلبان، اعتدالیون و مستقل‌ها را نمایندگی می‌کردند. در این ارزیابی‌ها سهم بزرگی هم برای نامزدهایی در نظر گرفته می‌شد که با هدف اعلام حضور می‌آمدند و در یک حرکت تبلیغاتی به نفع دیگر نامزد همسو انصراف می‌دادند و کناره‌گیری می‌کردند.
 نشانه‌هایی هم از رفتار سیاسی برخی نامزدها در دست بود که با این نیت به‌عنوان نامزد انتخاباتی ثبت‌نام می‌کردند که در صورت احراز صلاحیت، در جریان مناظرات رسانه‌ای در نقش نامزد پوششی ظاهر شوند و ضربه‌گیر حملات رقبای نامزد اصلی شوند و درنهایت در آخرین روزهای منتهی به پایان وقت قانونی تبلیغات به نفع نامزد مطلوب کناره‌گیری کنند.
آنها که رفتند
از مجموع 592نفری که برای حضور در عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 ثبت‌نام کرده‌بودند، 585 نفر با احتساب شمار نامزدهای انصرافی، امکان حضور در گردونه رقابت را پیدا نکردند. در میان کسانی که از سوی شورای نگهبان احراز صلاحیت نشدند چهره‌های مختلفی متعلق به جریان‌های غالب کشور شامل اصلاح‌طلب، اصولگرا، اعتدالی و مستقل قرار دارند و به عبارت دیگر، معیار احراز صلاحیت یا عدم احراز صلاحیت براساس تصمیم شورای نگهبان شامل همه گروه‌های سیاسی شد.
آنها که ماندند
با تصمیم شورای نگهبان و اعلام رسمی وزارت کشور هفت نامزد شامل سعید جلیلی، محسن رضایی، سیدابراهیم رئیسی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی فرصت حضور در عرصه رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری1400 را پیدا کردند. در بین این جمع، جلیلی، رضایی، رئیسی،‌ زاکانی و قاضی‌زاده متعلق به جریان اصولگرا هستند. مهرعلیزاده و همتی هم متعلق به جریان اصلاح‌طلب و حامی دولت فعلی می‌باشند.
عمل به مر قانون بدون مصلحت‌سنجی؟
طی چند روز گذشته، یکی از بحث‌های داغ در فضای انتخاباتی، بحث احراز یا عدم احراز صلاحیت نامزدهای ریاست‌جمهوری 1400 بود. در این زمینه، جریان‌ها و گروه‌های سیاسی و همچنین رسانه‌های داخلی و خارجی و اپوزیسیون به صورت گسترده به این موضوع پرداختند. تا پیش از اعلام‌نظر شورای نگهبان، بحث و گمانه‌زنی‌های زیادی درباره تعداد تایید صلاحیت‌شدگان منتشر شده‌بود و حتی در برخی رسانه‌ها اسامی احراز صلاحیت‌شدگان انتشار پیدا کرد. نشر خبر غیررسمی احراز صلاحیت‌شدگان در خبرگزاری فارس و فهرست افرادی که مجوز ورود به آوردگاه انتخابات سیزدهم را پیدا کرده‌بودند با واکشن‌های مختلفی روبه‌رو شد. برخی واکنش‌ها هم مبتنی بر این قضیه بود که این فهرست هیچ رسمیتی ندارد و آنها بر این نکته تاکید داشتند که تعداد تاییدشدگان بیش از فهرست اعلام شده‌است. با اعلام این اسامی از سوی وزارت کشور به همه گمانه‌زنی‌ها
 پایان داد.
 خبر اسامی مورد تایید شورای‌نگهبان برای شرکت در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 که منتشر شد موج‌های رسانه‌ای به‌راه افتاد و کارشناسان سیاسی،‌ فعالان رسانه‌ای و کاربران مجازی به تجزیه و تحلیل این اقدام شورای‌نگهبان پرداختند. این واکنش‌ها مبتنی بر مواجهه با شورای‌نگهبان در دو قالب نقد و دفاع بود.
گروه منتقدان بر این باورند که شرایط حساس کنونی و نگرانی‌هایی که درباره سردی فضای انتخابات وجود دارد این ضرورت را ایجاب می‌کرد شورای‌نگهبان براساس مصلحت سنجی، تعداد بیشتری از نامزدها را احراز صلاحیت می‌کرد. براساس همین ارزیابی حضور برخی چهره‌های شاخص مثل جهانگیری، لاریجانی، پزشکیان و... هم امکان شکل‌گیری رقابت را میان نامزدها، جریان سیاسی و طیف هواداران فراهم می‌کرد. برخی منتقدان این اقدام شورای نگهبان البته به نامه رهبرمعظم‌انقلاب در انتخابات‌ریاست‌جمهوری 1384 نیز اشاره می‌کنند. در آن مقطع، شورای نگهبان معین و مهرعلیزاده را تایید صلاحیت نکرد و انتقادات به همین واسطه به راه افتاد. رهبر انقلاب هم با ارسال نامه‌ای خطاب به آیت‌ا... احمدجنتی، دبیر شورای‌نگهبان ضمن تاکید به این شورا برای تایید صلاحیت این دو نفر، تصریح کردند: «... از آنجا که مطلوب، آن است که همه افراد کشور از صاحبان سلایق گوناگون سیاسی فرصت و مجال حضور در آزمایش بزرگ انتخابات را بیابند، لذا به نظر می‌رسد نسبت به اعلام صلاحیت آقایان دکتر مصطفی معین و مهندس مهرعلیزاده تجدیدنظر صورت گیرد.» استناد کنندگان به این نامه به این نکته اشاره می‌کنند در کنار وظایف قانونی که شورای نگهبان دارد با توجه به تاکیدات رهبری باید فرصت و مجال حضور صاحبان سلایق مختلف سیاسی فراهم شود. از این رو، اقدام شورای نگهبان در عدم احراز صلاحیت برخی چهره‌های شاخص به زیان فضای انتخاباتی خواهدبود و امکان شکل‌گیری رقابت داغ در بین نامزدها که از عوامل شکل‌گیری شور انتخاباتی است، از دست خواهدرفت.
در نقطه مقابل موافقان اقدام شورای نگهبان قرار دارند که معتقدند وظیفه شورای نگهبان نه مصلحت‌سنجی که عمل به مرقانون است به استقبال این اقدام شورای نگهبان رفته‌اند. آنها به این نکته هم اشاره می‌کنند که در میان احراز صلاحیت نشدگان چهره‌های منتسب به جریان اصولگرا نیز هستد که این نشان می‌دهد این نهاد قانونی به صورت کاملا فراجناحی عمل کرده‌است. به باور این گروه، قانون نباید فدای مصلحت شود و شورای نگهبان هم چنین وظیفه‌ای ندارد. »




جریان‌های سیاسی با چند نامزد
میان ثبت‌نام‌کنندگان در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 چهره‌های مختلف حضور داشتند که هر کدام از آنها به جریان‌های مخلتف سیاسی کشور تعلق داشتند و به عبارت دیگر جریان سیاسی هر کدام با دو یا چند نامزد وارد عرصه نام‌نویسی شدند. به لحاظ تعدد، نامزدهای اصولگرا از کثرت بیشتری برخوردار بودند. ابراهیم رئیسی، سعید جلیلی، شمس‌الدین عباسی، محسن رضایی، علیرضا زاکانی، حسن سبحانی، فریدون عباسی، محمد عباسی، رستم قاسمی، امیر حسین قاضی‌زاده‌هاشمی، محمد ناظمی‌اردکانی،صادق خلیلیان، محمد قدیری‌ابیانه و ابوالقاسم رئوفیان در شمار این فهرست قرار داشتند. جبهه‌اصلاحات و جناح دولت و جریان موسوم به میانه‌رو هم البته با چهره‌های شاخصی مثل علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، محمد شریعتمداری، عباس آخوندی، مصطفی کواکبیان، علی مطهری، محسن مهرعلیزاده، محسن هاشمی‌رفسنجانی،‌ عبدالناصر همتی،‌ محسن رهامی، محمود صادقی، جواد حق‌شناس و زهره شجاعی هم در این فهرست جای می‌گرفتند. برخی نامزدها مثل محمد نامی، عزت‌ا... ضرغامی‌، حسین دهقان، رامین مهانپرست، شاهین محمدصادقی و سعید محمد به طور مشخص اعلام کردند جزو نامزدهای مستقل هستند. اگرچه ابراهیم رئیسی و علی لاریجانی هم در روز ثبت‌نام اعلام کرده‌بودند به صورت مستقل در انتخابات شرکت خواهند کرد اما با توجه به خاستگاه سیاسی هر کدام از این دو نامزد، مشخص بود اولی به جریان اصولگرا و دومی به جریان میانه‌رو نزدیکی و قرابت بیشتری دارد. در میان ثبت‌نام‌کنندگان محمود احمدی‌نژاد و مصطفی تاجزاده بودند که البته از همان ابتدا گمان قریب به یقین این بود که احراز صلاحیت نخواهند شد.




نامزدهایی که انصراف دادند
در این میان برخی از نامزدها هم حتی قبل از اعلام اسامی احرازصلاحیت‌شدگان از سوی شورای نگهبان، انصراف دادند. حسب ظاهر اولین کسی که به کاروان انصرافیون پیوست مسعود زریبافان، معاون رئیس‌جمهور در دولت احمدی‌نژاد بود کنار رفت. محمد عباسی، وزیر ورزش و جوانان دولت دهم و سردار علیرضا افشار، فرمانده سابق بسیج به صف انصرافی‌ها پیوستند و هریک از آنها در اطلاعیه‌ای به نفع رئیسی از انتخابات انصراف دادند. حسین دهقان، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم نیز طی یادداشتی در توییتر انصراف خود را از کاندیداتوری به نفع رئیسی اعلام کرد. رستم قاسمی، وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد هم از دیگر نامزدهایی بود که از رقابت‌های ریاست‌جمهوری کناره گرفت. محمدحسن نامی، وزیر ارتباطات دولت احمدی‌نژاد هم در آخرین ساعات قبل از اعلام اسامی احرازصلاحیت‌شدگان به جمع انصرافی‌ها پیوست.