بیماری باقلا در فصل بهار
فاویسم یا بیماری باقلا نوعی اختلال كمخونی ژنتیكی است كه به علت كمبود یكی از آنزیمهای گلبولهای قرمز بهنام G6PD یا گلوكز ـ 6 ـ فسفات دهیدروژناز رخ میدهد. این بیماری عمدتا كودكان زیر شش سال بهویژه پسران را درگیر میكند. فاویسم در جهان شایع بوده و حدود 400 میلیون نفر بهویژه در مناطقی از مدیترانه، یونان، بلغارستان، چین، هند و نواحی گرمسیری آفریقا درگیر هستند. فاویسم در ایران بیشتر در فصل بهار و در استانهای شمالی رخ میدهد. گاهی شیوع فاویسم در اطفال ایرانی تا حدود 5 درصد گزارش شده است. گفتنی است مصرف داروهای ضدمالاریا از طریق مهار آنزیم G6PD موجب تشدید فاویسم میشود.
باقلا از 7000 سال قبل از میلاد مسیح در خاورمیانه پرورش داده شد و گاهی به آن لوبیای پهن یا لوبیای اسبی نیز میگویند. باقلا حاوی دو تركیب گلیكوزیدی بهنامهای ویسین و كونویسین است كه اكسیدان بوده و در صورت فقدان آنزیم G6PD موجب همولیز یا تخریب گلبولهای قرمز میشوند.
حدود پنج تا 24 ساعت پس از خوردن باقلا علائم بیماری شامل كمخونی، زردی، تیرگی رنگ ادرار، ضعف، رنگپریدگی، تهوع، درد شكمی،
تب و لرز، تنگی نفس و سرگیجه آغاز میشود. البته استنشاق گرده باقلا در مزارع این گیاه نیز خطرناك است.
ژن تولیدكننده آنزیم G6PD روی كروموزوم X قرار دارد. مردان و زنان به ترتیب دارای یك و دو كروموزوم X هستند. بنابراین نقص ژن آنزیم مذكور در تنها كروموزوم X در مردان، موجب بیماری میشود؛ اما برای ایجاد بیماری در زنان باید هر دو كروموزوم X آنان ناقص باشد، لذا احتمال بیماری در مردان به مراتب بیشتر از زنان است.
حرارت پخت یا انجماد باقلا هیچ تاثیر قابل توجهی بر پیشگیری از فاویسم ندارند. این بیماری درمان مشخصی نداشته و مهمترین اقدام لازم، قطع مصرف باقلا توسط مبتلایان است. در موارد بروز كمخونی شدید، تجویز الكترولیتها از طریق سرم و در موارد اورژانسی انتقال خون لازم است.
فاویسم گاهی با هپاتیت ویروسی اشتباه میشود، زیرا بروز زردی از علائم مشترك هر دو بیماری است. اگر بین اعضای خانواده سابقه ابتلا به این بیماری ارثی وجود دارد، كودكان زیر شش سال در آن خانواده نباید باقلا بخورند. همچنین در صورت ابتلای نوزادان، مادران شیرده باید از مصرف باقلا خودداری كنند و در صورت مصرف اتفاقی باقلا باید شیردهی تا سه روز قطع شود تا تركیبات باقلا از شیر مادر خارج شوند.