تفاوت سامانههای بانکی در ایران و اروپا
سامانههای بانكی و روندهای پرداخت موضوعات جالبی هستند. سالها در كشور خود از آنها استفاده میكنید و چون در داخل سیستم هستید، تغییرات و پیشرفتها هم به سرعت میآیند و عادی میشوند، اما وقتی به كشور دیگری میروید (اگر از پیش تجربه زندگی در خارج از كشور را نداشته باشید)، با پدیدهای خاص مواجه میشوید: بسیاری از چیزها از حساب بانكی تا كارتخوانها در نگاه نخست مشابه هستند با آنچه در ایران داریم، ولی با تفاوتهایی بنیادین! این اختلافهای ظاهرا كوچك ولی اساسی سبب میشود با نگاهی جدید و متفاوت به عملكردهایی كه سالها برایتان معمولی بوده بنگرید. در این مطلب برخی از تجربیاتم با سیستمهای بانكی و پرداخت كشور اتریش (كه تا حد زیادی قابل تعمیم به اروپا نیز هست) را آوردهام كه میتواند راهنمایی برای آینده سیستم بانكی كشور باشد.
وقتی شما قراردادی كاری دارید و حقوق میگیرید، باید حساب بانكی داشته باشید. اولین سؤالی كه پیش میآید این است كه در كدام بانك حساب باز كنم؟ در ایران خیلی از شركتها و كارفرماها به دلایل مختلف (از جمله كارمزد و محدودیتهای جابهجایی پول میان بانكها)، روی بانك خاصی ترجیح دارند و كارمندان هم ملزم میشوند در آن بانك حساب باز كنند. بحث سود بانكی در حسابهای كوتاهمدت و موارد دیگر هم اضافه میشود. به همین دلیل بعد از مدتی كه چند جا كار كرده باشید، شاید كارتهای بانكیتان دیگر در كیفتان جا نشود!
در اتریش وقتی پرسیدم از میان دو بانك اصلی كه بیشتر مردم در آنها حساب دارند، در كدام حساب باز كنم، پاسخ این بود: هیچ تفاوتی ندارد! حتی با وجود تفاوتها در نرخهای بانكی، متوجه شدم افراد چندان خود را درگیر اینكه كدام بانك بهتر است، نمیكنند.
با این حال، یكی از مهمترین تفاوتها در همین حساب بانكی مشخص میشود: نه تنها بانك به شما سودی پرداخت نمیكند، بلكه بابت گذاشتن پولتان در بانك و دیگر خدماتش (فهرست بلندبالایی كه در قرارداد جلویتان میگذارند!) باید هزینه سالیانهای هم بدهید! این هزینه خیلی بالا نیست، ولی قابل توجه است.
نكته دیگر، شماره حساب بانكی است. بانكهای اروپا و بینالمللی همگی از سیستم IBAN برای شماره حساب استفاده میكنند كه یك كد ۱۶ تا ۳۴ رقمی طبق استاندارد ایزو است. این كد با دو حرف نماد كشور (مثلا AT برای اتریش) شروع میشود و شماره بانك و حساب با فرمت خاصی پس از آن میآید. جالب است بدانید كد شبا در ایران در اصل همان IBAN حساب شماست! یعنی شما كد استاندارد حساب بانكی داشتهاید، اما احتمالا خودتان خبر نداشتید!
ماجرای كارتها
بحث كارتهای بانكی و اعتباری در اروپا كمی پیچیدهتر از ایران است. در اینجا سه نوع كارت داریم: كارت بانكی (یا ATM Card) كه مثل كارت بانكی عادی در ایران است، كارت دبیت (Debit Card) و كارت اعتباری (Credit Card). كارت بانكی توسط بانك و با آرم آن پس از افتتاح حساب صادر میشود و تقریبا با فاصله سه چهار روز كاری به دستتان میرسد. كارتهای دبیت و اعتباری مربوط به مؤسسات اعتباری (بهطور خاص مستر و ویزا) هستند و با كارت بانكی فرقهایی دارند. این كارتها هم مثل حساب بانكی هزینه سالانه دارند كه بستگی به نوع آنها دارد و ممكن است كمتر یا بیشتر از هزینه حساب باشد.
از نظر ظاهری هر سه نوع این كارتها شبیه كارتهای بانكی ایران هستند با این تفاوت كه روی آنها بورد كوچكی (مثل سیمكارت) دیده میشود كه برای پرداخت غیرتماسی به كار میرود.
كارت بانكی مانند كارتها در ایران در یك روی آن شماره ۱۶ رقمی، تاریخ انقضا و نام را دارد، اما در پشت آن علاوه بر كد سه رقمی CVN، موارد دیگری هم هك شده: شماره كاربر، IBAN حساب و BIC بانك (كد بینالمللی بانكها). بنابراین با وجود كارت بانكی، دیگر نیازی به دفترچه حساب وجود ندارد. البته حساسیت امنیتی كارت بانكی خیلی بالاتر میرود و باید شدیدا مراقب گم نشدنش باشید! مانند ایران هم كارت بانكی یك پینكد چهار رقمی دارد، ولی نمیتوانید آن را تغییر دهید و به كارت متصل است.
كارت دبیت اخیرا نقشش كمرنگ شده و بانكی كه من در آن حساب دارم، عملا كارت بانكی و دبیت را یكی كرده است (چیزی كه حتی برای برخی اهالی اینجا هم كمی عجیب است و خیلیها دو كارت را دارند). یعنی من فقط یك كارت دارم كه هم كارت بانكیام است و هم كارت دبیت. دلیل این كار هم این است كه این دو خیلی متفاوت نیستند و مزیت اصلی كارت دبیت مستر یا ویزا، گستردهتر بودن مناطق فیزیكی و آنلاین قابل استفاده بودن است كه با این كار آن مزیت هم به كارت بانكی منتقل میشود.
عملكرد كارت دبیت هم مثل كارت بانكی است كه با آن پرداخت میكنید یا از ATM پول میگیرید و پول از حسابتان كم میشود. البته یك تفاوت ظریف، ولی بسیار مهم هم با ایران در این كسر پول وجود دارد: اینجا معمولا پول با فاصله زمانی كمی (تا یك روز اگر اشتباه نكنم) از حساب كم میشود و نه بلافاصله. ولی در هر حال پول باید حسابتان باشد و با اعتبار كه در ادامه میگویم یكسان نیست. میزان خرج از كارت هم سقف دارد و مثلا نمیتوانید در یك روز همه حسابتان را خالی كنید. این كار هم كنترل تراكنشها را راحتتر میكند و هم امنیت را بالاتر میبرد. تنظیم و تغییر این سقف هم با هماهنگی با بانك انجام میشود.
نوع سوم كارتها كه مشهور هم است و در ایران نداریم، كارتهای اعتباری هستند. كارتهای اعتباری همانطور كه از نامشان مشخص است، برای پرداخت اعتباری است؛ یعنی نوعی وامگرفتن. این كارتها به یك حساب بانكی متصل میشوند و دو نوع كاركرد دارند: یكی اینكه من امروز خرید میكنم، ولی پول تقریبا یك ماه بعد از حسابم كسر میشود. كسر پول بعد از یك ماه بهرهای ندارد، ولی پس از این مدت بهصورت صعودی بهره به آن تعلق میگیرد. كاركرد دومِ جالبتر كه كمتر شنیده میشود این است كه من میخواهم پرداختی را «رزرو» كنم و بعدا پولش را پرداخت كنم (مثلا هتلی بگیرم). اینگونه پرداخت را با كارت دبیت نمیتوانید انجام دهید.
برخلاف تصور، دریافت كارت اعتباری مورد عجیبی نیست و چك اعتبار خاصی هم نیاز ندارد. پس از درخواست و گرفتن امضا، پس از دو روز كارت برایم پست شد. كارت اعتباری هم پین كدی دارد كه باید از ATM دریافت كرد، اما ثابت نیست و كاربر میتواند تغییرش دهد.
ATMها و هوشمندی
با استفاده از ATMها باید منتظر بیشترین غافلگیری در مقابل نمونههای ایرانی باشید. ساده بخواهم بگویم، مفهوم ATMهای هوشمند را اینجا متوجه میشوید. اصلیترین كارهایی را كه به دلیلش به بانك میرفتید با ATM انجام میدهید. میخواهید پولی به حسابتان واریز كنید، كارت و پول را وارد میكنید و پول واریز میشود (نیازی هم به ورود رمز نیست). میخواهید تنظیمی مربوط به كارت را عوض كنید، از ATM استفاده كنید.
از موارد فوق جالبتر برای من وقتی بود كه میخواستم به دلایلی پولی را با فیش انتقال فیزیكی (مثل ایران) به حسابی واریز كنم. با خودم گفتم اینكار را باید متصدی بانك انجام دهد! به شعبه بانك رفتم، فیش را برداشتم، اطلاعات را پر كردم و با پول سراغ متصدی آمدم. با لبخند اشارهای كرد كه همراهش جلوی ATM داخل شعبه بروم. گزینه موردنظر را نشان داد كه بزنم، سپس فیش را وارد ATM كردم، بلافاصله اطلاعات حساب و مبلغ روی صفحه آمد، پول را هم در دستگاه گذاشتم و چك شد و تمام!
دقت كردید چه اتفاقی افتاد؟ من خودم وقتی از بانك بیرون آمدم متوجه نكته كلیدی این روند شدم: OCR دستگاه در عرض كمتر از دو ثانیه اطلاعات دستنویس مرا از فیش خوانده و برای واریز آماده كرده بود! كاری كه برایش چند نفرساعت در بانكهای ایران خرج میشود. از طرفی این انتقال با فیش فیزیكی خودش عملكرد نادری است و وجود چنین كاركردی در دستگاه ATM را جالبتر میكند.
كارتخوانها
میگویید كارتخوان كه دیگر همه جای دنیا همینطوری است؟ باید بگویم اشتباه میكنید! تنها شباهت شاید در قیافهشان باشد.
اول اینكه جاهایی كه تا به حال بوده و رفتهام، كارتخوانی ندیدهام كه كارتتان را در آن بكشید. با اینكه كارتها (هم بانكی و هم اعتباری)، نوار مغناطیسی دارند، ولی تا به حال با این كاركرد برخورد نداشتهام. كنش كارت و كارتخوان در اینجا به دو صورت است، یا كارت را روی قسمت خاصی از كارتخوان (با علامت امواج) نگه میدارید تا پرداخت بهصورت غیرتماسی انجام شود یا كارت را وارد شكاف فیزیكی میكنید.
اما بزرگترین تفاوت با ایران جایی معلوم میشود كه خریدتان از مقداری كمتر باشد و در كمال تعجب پول بدون ورود هیچ رمزی از كارتتان پرداخت میشود! بله اگر میزان مبلغ پرداختی از ۲۵ یورو كمتر باشد، هیچ نیازی به ورود پین نیست و همان كارت فیزیكی برای پرداخت كفایت میكند. سخت نیست كه تصور كنید با همین مدل ساده، چه حجم عظیمی از وقت و هزینه صرفهجویی میشود.
نكتهای هم درباره خرید با كارت در مقابل پول نقد وجود دارد؛ فكر نكنید چون سیستم كارتی قوی است، همه با كارت پرداخت میكنند.
اتفاقا برعكس، تا جایی كه من دیدم، بسیاری از خریدهای روزمره با پول نقد انجام میشود، حتی با اسكناسهای صد یورویی كه چندان هم مرسوم نیست (جالب اینكه اسكناس ۵۰۰ یورویی تقریبا وجود خارجی ندارد). این محبوبیت خرید نقدی را در مورد شهرهای بزرگ آلمان هم شنیدهام.
كارتخوان بسیاری از فروشگاهها، علامت «پرداخت اپل» (Apple Pay) را هم برای پرداخت با استفاده از آیفون یا ساعت اپل دارند، ولی من بهطور شخصی این نوع پرداخت را امتحان نكردهام و تا به حال كسی را هم ندیدهام كه انجام دهد.
خریدها و پرداختهای آنلاین
با بالا گرفتن بحثهای اخیر درباره رمز دوم پویا در ایران و حواشی آن احتمالا خیلی از شما در مورد چگونگی خریدها و پرداختهای آنلاین در كشورهای توسعهیافته كنجكاو هستند.
در كشورهای اروپایی دو نوع پرداخت آنلاین داریم: پرداخت دستی (تكمرتبهای) و پرداخت خودكار (بانكی). بگذارید از پرداخت یا به عبارت بهتر برداشت خودكار شروع كنیم كه مفهوم غریبتری است. برداشت خودكار به این صورت است كه شما اطلاعات حساب بانكیتان (همان IBAN و BIC) را به طرف مقابل داده و به او هم اجازه میدهید كه از حسابتان مبلغی برداشت كند! هیچ چیز دیگری هم از شما پرسیده نمیشود و فقط اگر بخواهید آن را ملغی كنید، میتوانید درخواست لغو دهید. كمی عجیب است، نه؟ ولی تراكنش بسیار مرسومی است كه برای آبونمانهای ماهانه (مثلا سرویسهای آنلاین یا سیمكارت و...) كاركرد دارد. این نوع برداشت حتی محدود به برداشتهای دیجیتال و شركتها نمیشود و مثلا هزینههای بیمه دولتی را هم به همینصورت میتوان پرداخت كرد.
در مقابل، پرداختهای تكمرتبهای هستند مشابه پرداخت آنلاین در ایران كه میتوانیم به آن فقط «پرداخت آنلاین» بگوییم. بگذارید همین ابتدا دو تا از واضحترین تفاوتها را مطرح كنم: اول، در كشورهای نسبتا توسعهیافتهای مثل اتریش چیزی به نام رمز دوم یا رمز اینترنتی وجود ندارد! دوم، پرداختها در خود سایتها انجام میشود و نه در یك سامانه واحد. اما ماجرا حتی با این فرضها پیچیدهتر است و نه سادهتر.
بانكی كه من در آن حساب دارم (و تا جایی كه اطلاع دارم، دیگر بانكهای اتریش) در اصل دو اپ موبایلی دارد. یكی اپ عادی كه مثل همراهبانكها در ایران برای مدیریت كارتها و موارد دیگر است و اپ مهمتر، اپ «هویتسنجی» (ID). هنگامی كه حساب بانكیام را باز میكنید، برگهای برای فعالسازی اپ ID با یك كد QR (و كد عددی معادل آن) هم دریافت میشود كه در بار اول اجرا آن را اسكن میكنید تا موبایلی كه استفاده میكنید به حسابتان متصل شود. سپس اجازه استفاده از حسگر اثر انگشت را هم میدهید كه تایید از این طریق هم انجام شود.
حالا روند به این صورت است كه وقتی اطلاعات كارت (شماره، تاریخ انقضا و كد سهرقمی) را در سایتی وارد میكنید، درخواست تایید این تراكنش روی گوشی و اپ ID میآید كه باید در یك بازه زمانی كوتاه آن را تایید (یا Sign) كنید تا با موفقیت انجام شود، در غیر این صورت، تراكنش لغو شده و باید دوباره امتحان كنید. البته این روند استثناهایی هم دارد و در برخی موارد میتوان اجازه برداشت بدون نیاز به تایید را داد، ولی حالت كلی به همین شكل است.
جالب است بدانید حتی اپ اصلی بانك هم برای تایید ورود یا انتقال وجه دقیقا از همین روند استفاده میكند و عملا از این اپ به آن اپ منتقل میشوید، تایید انجام میشود و دوباره بازمیگردید تا كارتان را انجام دهید. نكته جالب دیگر اینكه این اپ و كد فقط به این گوشی وصل میشود و در صورت تعویض گوشی باید یك كد دیگر را از ATM بانك بگیرید و دوباره روند فعالسازی را روی آن انجام دهید.
شاید بپرسید كاربرانی كه گوشی هوشمند نداشته باشند، چه میكنند؟ بانك برای این كاربران، نرمافزار رایانه ارائه میكند كه همین روند را روی رایانهشان انجام دهند. بنابراین در هر حال، تراكنش بهصورت پویا و با هر مرتبه تایید توسط مشتری انجام میشود.
-
برگزیدگان تاریخساز باشید
-
تفاوت سامانههای بانکی در ایران و اروپا
-
روزشمار ضربه مغزی عینالاسد
-
سقف طلاق در ثبت طلاق
-
امضای کمرنگ برگزیت
-
120هزار خودروی معوق داریم
-
مُچ AFC خوابید
-
مستندها شهادت میدهند
-
علیرام نورایی، سركرده «مافیا» میشود!
-
اعدام تمساح
-
جنگل من کو ؟
-
برگزیدگان تاریخساز باشید
-
خون سلیمانی و نظام رسانه ای مدرن
-
انتقاد تشكلهای دانشجویی از افزایش مناطق آزاد
-
افایتیاف بیطرفی خود را در ماجرای ترور شهید سلیمانی اثبات كند
-
غریبه