موزه اول ؛ بریتانیا
کجاست؟   انگلستان-لندن
تعداد آثار ایرانی؟   13هزار اثر 
از کدام دوره تاریخی؟  هخامنشی، صفوی، سلجوقی و هر دوره‌ای که فکرش را بکنید. 13هزار عدد کوچکی نیست! 

موزه بریتانیا را استعمار پیر ساخته است، در سال‌1753 یعنی اواسط قرن هجدهم میلادی با مجموعه اهدایی از هانس سلون، طبیعی‌دان انگلیسی، شامل دستنوشته‌ها، کتاب‌های قدیمی و آثار باستانی گردآوری‌شده از برخی مستعمرات وقت بریتانیا رسما تاسیس شده‌است. 
این موزه‏ یکی از عظیم‌ترین و غنی‌ترین موزه‌های جهان است که بیش از هفت‌میلیون گنجینه و آثار باستانی از بسیاری از فرهنگ‌ها، قوم‌ها و کشورهای جهان را از دوران پیش از تاریخ تا زمان حال در خود جای داده‌است. در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا، یکی از غنی‌ترین مجموعه‌ها از آثار باستانی ایران، عراق، فلسطین و دیگر کشورهای خاورمیانه جمع‌آوری  شده‌است.
قطعا شما با دیدن آثار هنرمندان ایرانی از سال‌های دور، که بخشی در کتابخانه بریتانیا و بخشی در موزه نگهداری می‌شود به وجد خواهید آمد. موزه بریتانیا یکی از غنی‌ترین گنجینه‌های هنر اسلامی را از کشورهای مختلف داراست. بالغ بر 13هزار اثر بی‌نظیر از تمدن باستانی ایران در این بخش قرار دارد. از منشور حقوق بشر کوروش گرفته تا بسیاری آثار نفیس دیگر. 
در بازدید از موزه بریتانیا، آثار بسیار کهن از هنر پیش از اسلام مثل سفالینه‌های 3300 سال پیش از میلاد و ظروف سیمین و زرین از گنجینه‌های معابد مغان از قرن ششم تا چهارم پیش از میلاد را می‌توانید ببینید.
از هنرهای ایرانی اسلامی تصویر و تذهیب کتب خطی و صنعت فرش و قالی بیش از نمونه‌های دیگر به چشم می‌خورد. 
برخی از آثار نفیس ایران پس از اسلام، در بازدید از موزه بریتانیا شما را شگفت‌زده می‌کنند؛ مثل  «خمسه نظامی» که برای شاه‌طهماسب در تبریز تهیه شده، کلاهخود و زرهی به نام شاه‌عباس اول، سفال‌های لعابدار نیشابور و کاشی‌های عهد سلجوقی.

بشقاب نوازندگان 
از آثار باستانی دوران ساسانیان (سده هفتم میلادی) است که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. این بشقاب در طبرستان یافته شده‌است. بشقاب نقره‌ای گروه نوازندگان، از جنس نقره بوده که با طلا زراندود شده‌است، این اثر تاریخی نقش قلم‌زنی‌شده از ضیافت و بزم شاهانه را نشان می‌دهد. 

بازوبند طلایی بز و پرنده هما
یکی از آثار باستانی متعلق به دوران هخامنشیان است. پرنده هما و بز از حیواناتی هستند که در آثار به‌جا‌مانده از این دوران زیاد دیده می‌شوند.
 این بازوبند مزین به حیوانی اساطیری است که از شاخ و تن بز و صورت و بال پرنده همای اساطیری تشکیل شده‌است و به صورت متقارن رو‌به‌روی هم قرار گرفته‌اند. این بازوبند متعلق به حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد است. 

جام نقره ساسانی
جامی با کنده‌کاری‌ها و نقره‌کاری‌های شگفت‌انگیز که از خصوصیات دوره ساسانی است. 
این جام در مازندران کشف و در موزه بریتانیا نگهداری‌می‌شود.

سنگ‌نگاره ویرانی شوش
سنگ‌نگاره آشور بانی‌پال یکی از آثار باستانی است که به مناسبت غلبه آشوریان بر عیلامیان در سال ۶۴۷ پیش از میلاد خلق شده‌است. در این نقش‌برجسته، سپاهیان آشور در حال ویران کردن معبد با کلنگ دوسر و دیلم هستند و همچنین از شهر شوش زبانه‌های آتش بلند می‌شود.

استوانه کوروش بزرگ
استوانه کوروش بزرگ یا منشور حقوق بشر کوروش لوحی از گل پخته است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمان کوروش نگاشته شده‌است. نیمه نخست این لوح از زبان رویدادنگاران بابلی و نیمه پایانی آن سخنان و دستورهای کوروش به زبان و خط میخی اکدی (بابلی نو) نوشته شده‌است. این منشور یکی از بزرگ‌ترین نشانه‌های روحیه بردباری در فرهنگ ایرانی است و تاکنون چند باری هم به موزه ملی ایران آمده تا خودمان هم ببینیمش! 

ارابه طلایی چهاراسب
از آثار باستانی دوره هخامنشیان است که در گنجینه آمودریا یافت شده‌است. این ارابه متعلق به ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال پیش از میلاد است. این اثر دارای ارابه‌ای چهاراسبه است که دو نفر با لباس هخامنشی‌ها بر آن سوار هستند.

موزه دوم ؛ لوور
کجاست؟  فرانسه-پاریس
تعداد آثار ایرانی؟ 2500 اثر
از کدام دوره تاریخی؟   همه دوره‌ها، اما آثار دوره هخامنشی شناخته‌شده‌تر است.
بزرگ‌ترین موزه فرانسه است، در قرن 13 کاخ سلطنتی بوده اما از قرن شانزدهم به موزه تبدیل شده و هنوز هم با همین عنوان یکی از جذاب‌ترین موزه‌های جهان محسوب می‌شود. تبلیغات گردشگری برای پاریس هم در حدی بوده که دیدن این موزه آرزوی خیلی‌ها باشد؛ خیلی‌ها که البته حق دارند و می‌دانند آثاری از سراسر جهان را می‌توانند در این موزه ببینند؛ از جهان باستان گرفته تا دنیای پست‌مدرن امروز.
 آن‌طور که روایت شده 2500 اثر از ایران در موزه قرار دارد که از میان آنها آثار مربوط به دوره هخامنشی مشهورتر هستند. 

سرستون کاخ داریوش اول
این سرستون عظیم یکی از ۳۶ ستونی است که سقف کاخ آپادانا در شوش را سرپا نگه می‌داشتند. براساس اسناد و شواهد، طراحی و معماری این سرستون کاملا ایرانی است. این سرستون نمادی از هنر دوران هخامنشی است که در آن المان‌های گرفته‌شده از تمدن‌های دیگر به‌منظور خلق اثری منسجم و زیبا دیده می‌شوند.
در اسناد قدیم، شوش به جایی معروف است که ایستر ازمان در نجات جان یهودیان از نابودی پیشی می‌گیرد. شوش همچنین محوطه‌ای متشکل از یک کاخ ۱۰۱ هکتاری ساخته‌شده به دست داریوش کبیر در قرن پنجم پیش از میلاد است. حملات عراق در خلال جنگ تحمیلی آسیب‌های وحشتناکی به خرابه‌های تالار مهمانان کاخ وارد آورده‌است.

دیگر آثار 
یکی از عجیب‌ترین آثار موزه‌ لوور، دستگیره‌ای از یک کوزه‌ متعلق به قرن چهارم پیش از میلاد به شکل یک بز کوهی بالدار است.  
ژتون‌های سفالی، مهرهای استوانه‌ای حجاری‌شده، جواهراتی از جنس طلا و سنگ‌های قیمتی، نیم‌تنه‌های سفالی و مجسمه‌های فلزی، سفالی و از جنس عاج فیل در این موزه دیده می‌شود. تکه‌هایی از کاشی‌های سیاه‌و سفید از جنس ماده‌ای نامعلوم نشان می‌دهد که آنها از چیزی شبیه به مرمر ساخته شده‌اند. ماهیت واقعی تمدن ایرانیان باستان در قرن نوزدهم و به لطف کاوش‌های باستان‌شناسی با مشارکت موزه‌ لوور آشکار شد. دپارتمان دوران باستان شرقی در سال ۱۸۸۱ به‌عنوان بخشی مستقل از «دپارتمان آثار باستانی» به خاطر کشف هنر سومری در تلو (Tello) تأسیس شد.

روایت تماشای موزه‌ای در حاشیه رود سن
یک روز داغ در میانه سرمای پاریس
مجید رفیعی / روزنامه‌نگار
صبح سرد آخرین روزهای زمستان حدود 15سال پیش، یعنی سال 1384، هشت دانشجو و یک استاد دانشگاه که بیشتر روابط‌شان براساس رفاقت شکل‌گرفته‌بین‌شان تعریف می‌شد تا چیزهای دیگر، خودشان را به حاشیه رود سن و پشت دیوارهای سه‌طبقه‌ای در شهر پاریس رساندند که تمام طول یک خیابان را گرفته بود. دیوارهایی یک‌شکل و تر و تمیز که پنجره و مجسمه‌های کوچک و بزرگی، تا جایی که چشم کار می‌کرد چسبیده به آن، پشت سر هم صف کشیده بودند و هرکدام انگار برای عابران خیابان داستانی را روایت می‌کردند. شاید تا چند روز قبل از آن سفر شگفت‌انگیز، از آن هشت دانشجو می‌پرسیدید هرکدام‌تان چند تا موزه رفته‌اید حتی جواب می‌شنیدید تا حالا موزه نرفته‌ام، یا نهایتا به بازدید سرسری از موزه‌ای به ضرب و زور اردوهای دانش‌آموزی اشاره می‌کردند، اما از قضای روزگار حالا خودشان را مقابل ورودی ساختمان شگفت‌انگیزی می‌دیدند که شنیده بودند کاخ لویی چهاردهم، یکی از مؤثرترین پادشاهان فرانسه در تحولات تاریخی فرانسه بوده و بعد از اسباب‌کشی جناب‌شان به کاخ ورسای، آن‌را تبدیل به محلی برای نمایش شکوه و عظمت سلطنتی خود کرده‌است.
تجربه چند روز حضور در پاریس حالا خوب به آنها یاد داده بود که باید دقت‌شان را در جزییات و ظرافت مشاهدات خود بیشتر کنند. می‌دانستند وارد جایی خواهند شد که شنیده‌اند اگر یک راهرو را اشتباه بروند شاید غرق در شگفتی آثار تمدنی گوشه‌ای از دنیا شوند اما ممکن است تا ساعت‌ها نفهمند کجای موزه هستند و مسیر اصلی‌شان کدام طرف بوده! ظاهرا قرار است سفر به کام این عده شیرین‌تر شود! روزی که برای بازدید از موزه برنامه‌ریزی کرده‌اند همزمان با یکشنبه اول ماه است و بلیت بازدید از موزه نیم‌بهاست، کارت دانشجویی بین‌المللی هم که همراه‌شان هست، پس با کمترین قیمت ممکن می‌شود وارد حیاط بزرگ موزه شد که دورتادورش محصور است از ساختمانی کم‌طبقه با مجسمه‌های عظیم‌الجثه چسبیده به دیوارها. اولین چیزی که جلب توجه می‌کرد شمار کم بازدیدکنندگان از موزه بود و البته ساختمان شیشه‌ای وسط حیاط که به شکل اهرام مصر است. خودمان را به لبه ساختمان رساندیم تا عکسی به یادگار بگیریم که با دیدن جمعیت زیاد آدم‌هایی که داشتند در زیرزمین حیاط با کمک راهنماهای موزه مسیریابی می‌کردند به شگفت آمدیم.  یک پله مارپیچ ما را به سیل جمعیت رساند. فکر می‌کردیم ما زود برای بازدید آمده‌ایم اما انگار جزو آخرین گروه بودیم که خودمان را به آنجا رسانده‌ایم، مثل کلاس درس دانشگاه! شاید همان‌جا بود که با پدیده راهنمای صوتی همراه مواجه شدیم، و هنوز داغ این‌که چرا به زبان‌های مختلف دنیا خدمات می‌داد اما زبان فارسی ندارد بر دلم تازه است. داغی که در بازدید از موزه‌های دیگر کشورهایی که گذارم افتاد هم تکرار شد. از توپکاپی ترکیه بگیرید تا آرمیتاژ روسیه. انگار نه انگار که بخش مهمی ‌از آثار این موزه از میراث ایران‌باستان شکل گرفته‌است. با این‌که وقت قابل توجهی برای بازدید از موزه قرار داده‌بودیم اما باید می‌جنبیدیم و از لابه‌لای تمدن چین و مصر و روم، خودمان را به بخش ویژه ایران می‌رساندیم. هرچقدر مجسمه‌های منشوری تمدن روم به بازدید ما سرعت می‌داد اما سامورایی‌های تمدن شرق آسیا که ما را یاد کارتون‌های دوران کودکی می‌انداختند سرعت ما را گرفته‌بودند. نزدیک ظهر بود که به بخش ایران رسیدیم.
رسیدن به بخش ایران در موزه لوور پیچیدگی زیادی دارد و باید از دالان‌های مختلفی عبور کنید که چیزی شبیه سالن انتظار پروازهای ایران در فرودگاه‌های بزرگ دنیاست؛ دور از دسترس و اصلا انگار برای دیده‌نشدن و سختی‌کشیدن چنین کاری با ما می‌کنند!
سرستون کاخ داریوش اول یا همان پرسپولیس که فکر نمی‌کنم سالم‌تر از آن را پیش از این سفر در تخت‌جمشید دیده باشم، اولین نمادی از تمدن ایران بود که در این بخش برایم خودنمایی کرد. مشغول بازدید از لوح حمورابی که بسیار باابهت‌تر از عکسی بود که در کتاب  تاریخ درسی‌مان دیده بودیم یا ظرف و ظروف، کاسه بشقاب و جواهراتی که به‌وفور در این بخش بود شدیم که ناگهان یکی از بچه‌ها با هیجان فریاد زد بیایید و ببینید چه پیدا کردم!
وارد آن سالن شدیم. آه حسرت و شگفتی بود که هرکدام از ما با دیدن کتیبه‌های بزرگ تخت‌جمشید آن‌هم بدون هیچ خط و خشی جلوی ما ایستاده بود، می‌کشیدیم. هیجان یکی از همراهان که خواست دستی به سر و روی اسب روی کتیبه بکشد با واکنش فوری محافظ ویژه این بخش همراه شد.
خدایا چطور می‌شود این کتیبه‌های بزرگ را از آن سر دنیا، با امکانات آن روزهای بشر به این سر دنیا آورد؟
جواب سوال ما اما در اتاق دیگری بود که با متن و نقاشی شیوه حمل و نقل این آثار را توضیح داده بود.
بازدید به نقطه جوش خود رسیده بود و بعد از پایان بخش ایران انگار آب سردی بر دیگ جوشان هیجان ما ریخته باشند. شاید از این به بعد به متصدیان موزه باید با نگاه نگهبانان آثار دزدیده‌شده از ایران نگاه می‌کردیم اما ته دل‌مان رضایت از دو چیز وجود داشت. یکی این‌که آثار اینجا از خط و خش یادگاری نوشتن هموطنان در امان مانده و دیگر این‌که به هر حال اینجا بهانه‌ای جور شده تا آدم‌های ‌بیگانه با ایران، اندکی با تمدن ایران‌باستان آشنا شوند. هرچند آن عیب اول و این حسن دوم، از شیوه‌هایی غیر از دزدی آثار و کلاه‌گذاشتن بر سر مظفرالدین‌شاه قاجار هم ممکن بود!

موزه سوم ؛ آرمیتاژ
کجاست؟  روسیه. سن پترزبورگ 
تعداد آثار ایرانی؟  ده ها هزار 
از کدام دوره تاریخی؟ از ایران باستان تا دوره قاجار 
امروزه موزه آرمیتاژ در سنت پترزبورگ دارای ۴۶۰ اتاق و چیزی حدود سه میلیون اثر هنری است و به اندازه ای آثار آن تماشایی و بی‌همتاست که فقط با دو موزه لوور پاریس و گالری هنر ملی بریتانیا قابل مقایسه است. در این موزه می‌توان آثاری از هنرمندان بنام جهان مثل تیتان، لئوناردو داوینچی، رافائل، روبنز، رامبرانت و بسیاری از نابغه‌های دیگر تاریخ را دید.
آرمیتاژ ده‌ها هزار اثر ایرانی را هم در خود دارد. این عددی است که مهدی سنایی، سفیر پیشین ایران در روسیه درباره آثار ایرانی موجود در این موزه بیان کرده است. طبقه سوم آرمیتاژ  برای ما ایرانی‌ها یکی از جالب‌ترین قسمت‌های موزه آرمیتاژ است، چون اغلب آثار فرهنگی و باستانی طبقه سوم متعلق به آسیای شرق و ایران است، علاوه بر آثار هنری موجود در بخش هنر اسلامی، یک سالن برای هنر و صنعت نقره در عصر ساسانی وجود دارد. همچنین سالن هنرهای فلزی ایران از قرن 8 تا 20 میلادی، سالن مینیاتور ایرانی از قرن 16 تا 19 میلادی، سالن سرامیک و کاشی ایرانی از قرن 15 تا 18 میلادی و سالن نقاشی‌های قاجاری از بخش‌های ایرانی این موزه هستند. 
در موزه آرمیتاژ بخش مجزایی برای هنر ایران بعد از اسلام وجود دارد که هنوز تعداد دقیق اشیای تاریخی( از صدر اسلام تا قرن20 هجری) معرفی نشده؛ اما دو کاتالوگ برای معرفی برخی از آنها وجود دارد. 
شاید قالی پازیریک را بتوان مهم‌ترین شیء این موزه دانست. این فرش را که قدیمی‌ترین فرش جهان می‌دانند، در سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۲۸ خورشیدی ابتدای رشته‌کوه‌های آلتای در محدوده روسیه پیدا کرده‌اند، اما باستان شناسان با مطالعه نوع گره‌ها و طرح‌هایی که روی آن وجود دارد، فرش را مربوط به بخش‌های شمالی ایران می‌دانند و می‌گویند مادها یا پارت‌ها فرش را از پشم دام‌های خود بافته‌اند.
از جمله مشهورترین و مهم‌ترین آثار متعلق به تمدن ایران در این موزه می‌توان به تصویر فتحعلی شاه قاجار، تعدادی نقاشی‌های مربوط به قرن نوزدهم میلادی، بشقاب نقره‌ای با تصویر شکار شیر توسط شاپور دوم ساسانی، عود سوز برنزی از قرن یازدهم به شکل حیوانی افسانه‌ای، ظروفی از دوران ساسانی با نقش پادشاهان این سلسله از جمله بهرام گور و خسروپرویز اشاره کرد. 

موزه چهارم ؛ متروپولیتن
کجاست؟  آمریکا- نیویورک 
تعداد آثار ایرانی؟  ده ها 
از کدام دوره تاریخی؟ ساسانیان، هخامنشیان و حتی پیشتر 
«موزه راحتی بود و دلباز و خسته‌نکننده و بوی نا نگرفته و خلأ مدام دم دست و همه‌چیز به جای خود». این جملات آغازین سفرنامه آمریکای جلال آل‌احمد است و البته درباره موزه‌ای که می‌خواهیم درباره‌اش بنویسیم، نیست. او به موزه گوگنهایم در شهر نیویورک اشاره کرده و ما نمی‌دانیم در همان شهر به موزه متروپولیتن هم راه کج کرده است یا نه. اما این را می‌دانیم که اگر به متروپولیتن هم رفته بود، توصیفی والاتر می‌نوشت.    موزه متروپولیتن نیویورک، مجموعه بزرگ و نادری از تاریخ اسلام و ایران باستان است. حیرت‌انگیز است؛ سازه‌هایی بس عجیب و ارزشمند که نظیر آنها در کمتر موزه‌ای در جهان دیده می‌شود و خب متاسفانه باید بگوییم نظیرشان در ایران هم مطلقا دیده نمی‌شود. مجموعه کوچکی است اما منحصر به فرد است از آن‌رو که اغلب این آثار از حفاری‌ها در منطقه تیسفون و طاق کسری به‌دست آمده است.

دسته‌های ظرف پرنده‌ای
شاید فیلم «جام حسنلو»ی محمدرضا اصلانی را دیده باشید؛ مستندی درباره یکی از آثار به‌دست آمده از تپه حسنلو در نقده آذربایجان‌غربی. یکی دیگر از آثار به‌دست آمده از این تپه در موزه متروپولیتن نگهداری می‌شود؛ دسته‌های پرنده‌گون دیگ. این دسته‌ها پیش از اینها به ظرفی با عمق کم و چکش‌کاری‌شده پرچ شده بودند. این اشیای برنزی با ابعاد ۱۰۸ در ۱۰۰ میلی‌متر در موزه متروپولیتن نیویورک گالری ۴۰۴ نگهداری می‌شود.

کلاه‌خود پرنده و سه پیکر
کلاه‌خود پرنده و سه پیکر از آثار تاریخی است که قدمت آن به دوره عیلام میانه بازمی‌گردد. روی این کلاه‌خود سه پیکر قرار دارد، نفر وسط مرد ‌محاسن‌داری است که گلدانی را در دست گرفته ‌است. در بالای کلاه‌خود پرنده‌ای با بال‌های گشوده در حال پرواز است. قدمت این اثر به سده ۱۴ پیش از میلاد بازمی‌گردد. بنابراین، پرقدمت‌ترین اثر ایرانی در موزه متروپولیتن نیویورک باید باشد. این اثر هم در گالری ۴۰۴ نگهداری می‌شود.

کاسه زرین میخی‌نگار 
کاسه زرین میخی‌نگار از آثار باستانی دوران داریوش اول یا داریوش دوم بین سال‌های ۵۲۲- ۴۸۶ یا ۴۳۲ - ۴۰۵ پیش از میلاد است با ارتفاع 1/11 سانتی‌متر. طرح این کاسه خیاره‌دار است. در بالای این کاسه به صورت گرداگرد با سه نوع خط میخی پارسی، عیلامی و بابلی نوشتاری حک شده است. متن این نوشتار این است: داریوش، شاه‌بزرگ.


تکوک شیر غران
تکوک شیر غران از آثار باستانی دوره هخامنشی است که طی کاوش‌های متعدد در هگمتانه کشف شد. این تکوک ظرفی مخروطی‌شکل است در حال نعره‌ کشیدن. ظروف مجرادار شاخی‌شکل با سر جانداران، پیشینه تاریخی و سابقه طولانی در شرق نزدیک، یونان و ایتالیا دارد. این تکوک همانند تعداد دیگری از تکوک‌های دوره هخامنشی، دارای ویژگی قائم بودن زاویه محور حیوان با ظرف است. شیر غران یکی از نمادهای هنرورزی در تزئینات آثار به‌جا مانده از دوره هخامنشیان است.