نگاهی انداخته‌ایم به فهرست منتشر شده از سوی سازمان سینمایی درباره مالکیت تولیدات سینمای ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی
شفافبت سینمایی با پایان باز
سازمان سینمایی در این چند وقت اخیر به‌ویژه با روی کارآمدن حسین انتظامی، شعار و سیاست شفافیت و شفافسازی را دنبال کرد که فی‌نفسه خیلی هم خوب و امیدوارکننده است. آن هم در شرایطی که سینما هم مثل برخی دیگر از عرصه‌های کشور از شفافیت گریزان بود و این پنهانکاری در بعضی زمینه‌ها همچنان ادامه دارد. بحث ورود سرمایه‌های مشکوک و پول‌های کثیف که در این دو سه سال اخیر در سینما شدت گرفته و خیلی‌ها را نگران کرده و معادلات اقتصادی سینمای ایران را نیز به‌هم ریخته، ضرورت شفافسازی مالی در تولید و فیلمسازی را بیشتر کرد. انتشار گواهی مالکیت فیلم‌های سینمایی و این‌که کدام اشخاص حقیقی و حقوقی، پشت سرمایه‌گذاری فیلم‌ها قرار دارند و سازمان سینمایی درباره آن اقدام کرد، گامی اولیه و مثبت دراین زمینه است، اما کافی نیست و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک این روند به شکل دقیق‌تر و کامل‌تری ادامه داشته باشد. سازمان سینمایی پیشتر هم فهرست سرمایه‌گذاران فیلم‌های حاضر در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر را رسانه‌ای کرده بود. تاکید می‌کنیم این روند شفافسازی گرچه خوب است و جای قدردانی دارد، اما در نگاهی بدبینانه به نظر می‌رسد کمی رفع تکلیفی است و صرفا برای خالی نبودن عریضه و در راستای شعار شفافسازی سازمان سینمایی صورت می‌گیرد. بااین‌که فهرست منتشرشده جدید، به هرحال واجد نکته‌هایی شفاف است، اما سوال اصلی این است که چرا فقط این فیلم‌ها که بیشتر فیلم‌های سال‌های دورتر و دهه‌های 60 و 70 هستند؟ در میان این 1029 فیلم نام بعضی از فیلم‌ها تکرار شده است و برخی فیلم‌های نه‌چندان مهم و سرشناس در میان آنها وجود دارد که آگاهی از گواهی مالکیت آنها شاید دیگر برای خود مالکان نیز جالب توجه نباشد! یکی از عجایب فهرست، حضور فیلم گاو ساخته داریوش مهرجویی محصول سال 48 است که معلوم نیست با چه محاسبه و استدلالی در این فهرست آمده است.
نکته دیگر این‌که خب، فیلم‌های دولتی که تکلیف‌شان مشخص است و معمولا هم طی این سال‌ها بدون پنهانکاری، اعلام کرده‌اند که سهامدار و سرمایه‌گذارشان کدام نهاد و سازمان است. به عنوان نمونه در سال‌های اخیر، اهالی سینما و حتی حالا تماشاگران می‌دانند که سازمان هنری رسانه‌ای اوج، چه آثاری تولید می‌کند و فیلم‌های این مجموعه چه محتوا و ساختاری دارند. اما یکی از کاربردها و دستاوردهای این فهرست علی القاعده باید این باشد که درباره آن سینماگرانی شفافیت‌سازی کند که مدعی فعالیت در زمینه سینمای مستقل هستند و هرگونه اتصال و وابستگی به دولت را در همه این سال‌ها انکار می‌کنند و احتمالا عارشان می‌آید که دولت در بخش تولید و سرمایه‌گذاری کمک حال فیلم‌شان باشد. گرچه این فهرست تا حدودی این روشنگری را انجام داده و به شکل آشکاری معلوم شده که موسساتی چون پویافیلم (محمدحسین فرح بخش و عبدا... علیخانی)، هدایت فیلم (مرتضی شایسته)، سیدجمال ساداتیان و سینماگران دیگری از این دست، چطور در این سال‌ها به معنای واقعی کلمه بطور مستقل و بدون سهامداری و سرمایه‌گذاری دولتی و فارابی، فیلم ساخته‌اند، اما جای خالی بعضی از فیلمسازان و سینماگران در این فهرست به شکل عجیبی، غریب به نظر می‌رسد؛ به‌ویژه فیلمسازانی که در سال‌های اخیر فیلم‌هایی بحث‌انگیز ساخته‌اند و سر از جشنواره‌های ریز و درشت جهانی درآورده‌اند و محتوا و فضای فیلم‌هایشان هم سمت و سویی با نگاه رسمی نداشته است. یکی از انتظارات اصلی این بوده و هست که گواهی مالکیت چنین فیلم‌ها و فیلمسازانی بطور شفاف، رسانه‌ای شود و مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. وگرنه در این فهرست، چندان به فیلم مهم و بحث‌انگیزی برنخوردیم که اطلاع از گواهی مالکیتش و برخورداری‌اش از مشارکت دولتی و بنیاد سینمایی فارابی، باعث شگفتی شود.
چرا هیچ فیلمی از عبدالرضا کاهانی در این فهرست نیست؟ چرا جعفر پناهی و محمد رسول‌اف نامشان در این فهرست نیستند؟ همچنین خبری از فیلم‌های سال‌های اخیر اصغر فرهادی نیست. از مصطفی کیایی تنها فیلم اولش در فهرست وجود دارد. شهرام مکری در این فهرست نیست. محمدمهدی عسگرپور چرا در این فهرست غایب است؟ اینها تنها مثال‌هایی در این زمینه است و فقط به عنوان نمونه به کم و کاستی‌ها و نقص این فهرست به آنها اشاره کردیم. کاش سازمان سینمایی، توضیحی هم درباره این‌که چرا صرفا این فهرست را منتشر کرده و چرا برخی نام‌ها و فیلم‌ها در این فهرست نیامده‌اند، توضیح قانع‌کننده‌ای ارائه دهد یا به زودی نسبت به فهرستی کامل اقدام کند. ضمن این‌که شفافسازی درباره گذشته و اساسا هر زمانی خوب است، اما انتظار می‌رود این شفافیت بیشتر درباره فیلم‌های سال‌های اخیر به‌ویژه یکی دو سال گذشته تاکنون صورت بگیرد. چون محل بحث ورود سرمایه‌های مشکوک و سهامداری، بیشتر ناظر به این سال‌ها و روزهاست. در ادامه تنها به عنوان نمونه به برخی از فیلم‌ها و میزان سهامداری و مشارکت‌شان اشاره کردیم و برای دسترسی به فهرست کامل، فهرست گواهی مالکیت‌های فیلم‌های سینمایی و غیر‌سینمایی شامل 1029 عنوان فیلم را در اینترنت جست‌و‌جو کنید.
چند نمونه از فیلم‌های مستقل-دولتی
توضیح: عنوان فیلم تهیه کننده سهامداران
آتشکار محسن امیریوسفی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی 65 درصد و امیریوسفی 35 درصد
آذر نیکی کریمی فرزین عابدینی 60 درصد، نیکی کریمی 25 درصد و فارابی 15 درصد
اسرافیل مستانه مهاجر مریم خداوردی 35 درصد، فارابی 30 درصد، پوپک کم گویان 10 درصد، محمد بنویدی 10 درصد، انوشیروان آریانفر 10درصد، مستانه مهاجر 5 درصد
اعترافات ذهن خطرناک من جواد نوروزبیگی فارابی 35 درصد، منصور لشکری قوچانی 30 درصد، جواد نوروزبیگی 20 درصد، محمدرضا پازوکی 15درصد. تسهیلات فارابی 80 میلیون تومان
اکسیدان منوچهر محمدی منوچهر محمدی 50 درصد، حامد محمدی 50 درصد/ تسهیلات فارابی 300 میلیون تومان
ایران سرای من است محمدرضا سرهنگی فارابی 6/83 درصد، معصومه سرهنگی 4/16 درصد
اینجا بدون من سعید سعدی سعید ملکان 65 درصد، سعید سعدی 35 درصد، تسهیلات فارابی 90 میلیون تومان
بانوی اردیبهشت جهانگیر کوثری کوثری 50 درصد، علیرضا رئیسیان 50 درصد، تسهیلات فارابی 15 میلیون تومان
بدون تاریخ بدون امضا علی جلیلوند احسان علیخانی 5/47 درصد، علی جلیلوند 24 درصد، حامد عنقا 5/23 درصد، نازنین اسکندری 5 درصد، تسهیلات فارابی 100 میلیون تومان
بنفشه آفریقایی علیرضا شجاع‌نوری شجاع‌نوری 30 درصد، مونا زندی حقیقی 30 درصد، موسسه سیمای مهراندیشان 20 درصد، فارابی 20 درصد
به دنیا آمدن محمد احمدی فارابی 50 درصد، محمد احمدی 20درصد، محسن عبدالوهاب 15 درصد، علی اصغر یعقوبی 15 درصد
بیدارشو آرزو کیانوش عیاری بنیاد سینمایی فارابی
پارتی هدایت فیلم هدایت فیلم تسهیلات فارابی 25 میلیون تومان
پرسه در مه جواد نوروزبیگی مرکز گسترش سینمای مستندو تجربی 52 درصد، جواد نوروزبیگی 48 درصد
پسر مریم فرشته طائرپور فرشته طائرپور 68 درصد، فارابی 20 درصد، حمید جبلی 12 درصد
چهارشنبه سوری سیدجمال ساداتیان (بشرا فیلم) سیدجمال ساداتیان تسهیلات فارابی 40 میلیون تومان
خاک آشنا بهمن فرمان آرا گروه صنعتی اقتصاد نوین 50 درصد، فضل ا... یوسف‌پور 45 درصد، فرمان آرا 5 درصد تسهیلات فارابی 30 میلیون تومان
زمستان است محمدمهدی دادگو محمدمهدی دادگو 33 درصد، رفیع پیتز 33 درصد، حوزه هنری 33/33 درصد/ تسهیلات فارابی 50میلیون تومان
قصرشیرین رضا میرکریمی محمدصادق میرکریمی 75 درصد، فارابی 25 درصد
نفس عمیق امیر سماواتی موسسه به نگر (سیداحمد موسی‌زاده) 50 درصد، امیر سماواتی 40 درصد، پرویز شهبازی 10 درصد/ تسهیلات فارابی 37 میلیون و پانصدهزارتومان
تنها دو بار زندگی می کنیم بهروز هاشمیان سید‌امیر سید‌زاده 60درصد، مرکز
گسترش سینمای مستند و تجربی 40 درصد
مردی بدون سایه علیرضا رئیسیان علی سرتیپی 35 درصد، فارابی 30درصد، علیرضا رئیسیان 30 درصد، لیلا حاتمی 3درصد، علی مصفا 2 درصد
چند نمونه از فیلم‌های مستقل
برف روی کاج ها سیدجمال ساداتیان سیدجمال ساداتیان
بغض سیدغلامرضا موسوی موسوی 65/49درصد، رضا درمیشیان 35/30 درصد، حسن دادخواه 30درصد
بمب داستان عاشقانه پیمان معادی و احسان رسول‌اف معادی 75 درصد، رسول‌اف 25 درصد
بوی کافور عطر یاس هدایت فیلم هدایت فیلم
بی پولی هدایت فیلم هدایت فیلم
بی حساب سعید ملکان حمید فرخ نژاد 50 درصد، سعید ملکان 50 درصد
بی حسی موضعی حبیب رضایی محمدصادق رنجکشان
بی وزنی مرتضی شایسته مهدی فردقادری 41 درصد، علی صفایی 40 درصد، مرتضی شایسته 15 درصد، علیرضا علویان 4 درصد
بی وفا یدا... شهیدی یدا... شهیدی
بیتابی بیتا مهرداد فرید مهرداد فرید 60 درصد، حسین رضوانی 30 درصد، نوید صفوی 10 درصد
بیقرار شکوفافیلم جعفر آقابابائیان
پا تو کفش من نکن محمد حسین فرح بخش موسسه سینمایی پویا عصرفیلم
پاتال و آرزوهای کوچک وحید نیکخواه آزاد فرشته طائرپور
پاتک حسن کفاش عراقی جعفر آقابابائیان
پادزهر بهرام کاظمی، حسن پویا، مجتبی هویدی منصور مزینانی
پارک وی سیدغلامرضا موسوی آرمان زرین‌کوب 35درصد، فریدون جیرانی 35 درصد، سیدغلامرضا موسوی 30 درصد
پاستاریونی بیتا منصوری بیتا منصوری
پاکباخته عبدا... علیخانی موسسه سینمایی پویا عصرفیلم
پاییزان رسول صدرعاملی رسول صدرعاملی
پر پرواز جلال‌الدین محمد قزل ایاق جلال الدین محمد قزل‌ایاق 75 درصد، کامران دانش‌جم
25 درصد
پرده آخر مجید مدرسی، مهدی دادگو مدرسی 75درصد، دادگو 25 درصد
پرواز را به خاطر بسپار خسرو ملکان جعفر آقابابائیان
پرویز سعید آرمند سعید آرمند 50 درصد، مجید برزگر 50 درصد
پری داریوش مهرجویی داریوش مهرجویی
پس کوچه های شمرون محمدحسین فرح‌بخش موسسه سینمایی پویا عصرفیلم
پسرکشی محمدهادی کریمی، صادق یاری مهدی یاری
ما همه با هم هستیم رضا میرکریمی سجاد علیجانی
دستمزد مهدی احمدی گرگانی محمدحسین فرح‌بخش
نکته دیگر این‌که خب، فیلم‌های دولتی که تکلیف‌شان مشخص است و معمولا هم طی این سال‌ها بدون پنهانکاری، اعلام کرده‌اند که سهامدار و سرمایه‌گذارشان کدام نهاد و سازمان است. به عنوان نمونه در سال‌های اخیر، اهالی سینما و حتی حالا تماشاگران می‌دانند که سازمان هنری رسانه‌ای اوج، چه آثاری تولید می‌کند و فیلم‌های این مجموعه چه محتوا و ساختاری دارند. اما یکی از کاربردها و دستاوردهای این فهرست علی القاعده باید این باشد که درباره آن سینماگرانی شفافیت‌سازی کند که مدعی فعالیت در زمینه سینمای مستقل هستند و هرگونه اتصال و وابستگی به دولت را در همه این سال‌ها انکار می‌کنند و احتمالا عارشان می‌آید که دولت در بخش تولید و سرمایه‌گذاری کمک حال فیلم‌شان باشد. گرچه این فهرست تا حدودی این روشنگری را انجام داده و به شکل آشکاری معلوم شده که موسساتی چون پویافیلم (محمدحسین فرح بخش و عبدا... علیخانی)، هدایت فیلم (مرتضی شایسته)، سیدجمال ساداتیان و سینماگران دیگری از این دست، چطور در این سال‌ها به معنای واقعی کلمه بطور مستقل و بدون سهامداری و سرمایه‌گذاری دولتی و فارابی، فیلم ساخته‌اند، اما جای خالی بعضی از فیلمسازان و سینماگران در این فهرست به شکل عجیبی، غریب به نظر می‌رسد؛ به‌ویژه فیلمسازانی که در سال‌های اخیر فیلم‌هایی بحث‌انگیز ساخته‌اند و سر از جشنواره‌های ریز و درشت جهانی درآورده‌اند و محتوا و فضای فیلم‌هایشان هم سمت و سویی با نگاه رسمی نداشته است. یکی از انتظارات اصلی این بوده و هست که گواهی مالکیت چنین فیلم‌ها و فیلمسازانی بطور شفاف، رسانه‌ای شود و مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. وگرنه در این فهرست، چندان به فیلم مهم و بحث‌انگیزی برنخوردیم که اطلاع از گواهی مالکیتش و برخورداری‌اش از مشارکت دولتی و بنیاد سینمایی فارابی، باعث شگفتی شود.
چرا هیچ فیلمی از عبدالرضا کاهانی در این فهرست نیست؟ چرا جعفر پناهی و محمد رسول‌اف نامشان در این فهرست نیستند؟ همچنین خبری از فیلم‌های سال‌های اخیر اصغر فرهادی نیست. از مصطفی کیایی تنها فیلم اولش در فهرست وجود دارد. شهرام مکری در این فهرست نیست. محمدمهدی عسگرپور چرا در این فهرست غایب است؟ اینها تنها مثال‌هایی در این زمینه است و فقط به عنوان نمونه به کم و کاستی‌ها و نقص این فهرست به آنها اشاره کردیم. کاش سازمان سینمایی، توضیحی هم درباره این‌که چرا صرفا این فهرست را منتشر کرده و چرا برخی نام‌ها و فیلم‌ها در این فهرست نیامده‌اند، توضیح قانع‌کننده‌ای ارائه دهد یا به زودی نسبت به فهرستی کامل اقدام کند. ضمن این‌که شفافسازی درباره گذشته و اساسا هر زمانی خوب است، اما انتظار می‌رود این شفافیت بیشتر درباره فیلم‌های سال‌های اخیر به‌ویژه یکی دو سال گذشته تاکنون صورت بگیرد. چون محل بحث ورود سرمایه‌های مشکوک و سهامداری، بیشتر ناظر به این سال‌ها و روزهاست. در ادامه تنها به عنوان نمونه به برخی از فیلم‌ها و میزان سهامداری و مشارکت‌شان اشاره کردیم و برای دسترسی به فهرست کامل، فهرست گواهی مالکیت‌های فیلم‌های سینمایی و غیر‌سینمایی شامل 1029 عنوان فیلم را در اینترنت جست‌و‌جو کنید.
چند نمونه از فیلم‌های مستقل-دولتی
توضیح: عنوان فیلم تهیه کننده سهامداران
آتشکار محسن امیریوسفی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی 65 درصد و امیریوسفی 35 درصد
آذر نیکی کریمی فرزین عابدینی 60 درصد، نیکی کریمی 25 درصد و فارابی 15 درصد
اسرافیل مستانه مهاجر مریم خداوردی 35 درصد، فارابی 30 درصد، پوپک کم گویان 10 درصد، محمد بنویدی 10 درصد، انوشیروان آریانفر 10درصد، مستانه مهاجر 5 درصد
اعترافات ذهن خطرناک من جواد نوروزبیگی فارابی 35 درصد، منصور لشکری قوچانی 30 درصد، جواد نوروزبیگی 20 درصد، محمدرضا پازوکی 15درصد. تسهیلات فارابی 80 میلیون تومان
اکسیدان منوچهر محمدی منوچهر محمدی 50 درصد، حامد محمدی 50 درصد/ تسهیلات فارابی 300 میلیون تومان
ایران سرای من است محمدرضا سرهنگی فارابی 6/83 درصد، معصومه سرهنگی 4/16 درصد
اینجا بدون من سعید سعدی سعید ملکان 65 درصد، سعید سعدی 35 درصد، تسهیلات فارابی 90 میلیون تومان
بانوی اردیبهشت جهانگیر کوثری کوثری 50 درصد، علیرضا رئیسیان 50 درصد، تسهیلات فارابی 15 میلیون تومان
بدون تاریخ بدون امضا علی جلیلوند احسان علیخانی 5/47 درصد، علی جلیلوند 24 درصد، حامد عنقا 5/23 درصد، نازنین اسکندری 5 درصد، تسهیلات فارابی 100 میلیون تومان
بنفشه آفریقایی علیرضا شجاع‌نوری شجاع‌نوری 30 درصد، مونا زندی حقیقی 30 درصد، موسسه سیمای مهراندیشان 20 درصد، فارابی 20 درصد
به دنیا آمدن محمد احمدی فارابی 50 درصد، محمد احمدی 20درصد، محسن عبدالوهاب 15 درصد، علی اصغر یعقوبی 15 درصد
بیدارشو آرزو کیانوش عیاری بنیاد سینمایی فارابی
پارتی هدایت فیلم هدایت فیلم تسهیلات فارابی 25 میلیون تومان
پرسه در مه جواد نوروزبیگی مرکز گسترش سینمای مستندو تجربی 52 درصد، جواد نوروزبیگی 48 درصد
پسر مریم فرشته طائرپور فرشته طائرپور 68 درصد، فارابی 20 درصد، حمید جبلی 12 درصد
چهارشنبه سوری سیدجمال ساداتیان (بشرا فیلم) سیدجمال ساداتیان تسهیلات فارابی 40 میلیون تومان
خاک آشنا بهمن فرمان آرا گروه صنعتی اقتصاد نوین 50 درصد، فضل ا... یوسف‌پور 45 درصد، فرمان آرا 5 درصد تسهیلات فارابی 30 میلیون تومان
زمستان است محمدمهدی دادگو محمدمهدی دادگو 33 درصد، رفیع پیتز 33 درصد، حوزه هنری 33/33 درصد/ تسهیلات فارابی 50میلیون تومان
قصرشیرین رضا میرکریمی محمدصادق میرکریمی 75 درصد، فارابی 25 درصد
نفس عمیق امیر سماواتی موسسه به نگر (سیداحمد موسی‌زاده) 50 درصد، امیر سماواتی 40 درصد، پرویز شهبازی 10 درصد/ تسهیلات فارابی 37 میلیون و پانصدهزارتومان
تنها دو بار زندگی می کنیم بهروز هاشمیان سید‌امیر سید‌زاده 60درصد، مرکز
گسترش سینمای مستند و تجربی 40 درصد
مردی بدون سایه علیرضا رئیسیان علی سرتیپی 35 درصد، فارابی 30درصد، علیرضا رئیسیان 30 درصد، لیلا حاتمی 3درصد، علی مصفا 2 درصد
چند نمونه از فیلم‌های مستقل
برف روی کاج ها سیدجمال ساداتیان سیدجمال ساداتیان
بغض سیدغلامرضا موسوی موسوی 65/49درصد، رضا درمیشیان 35/30 درصد، حسن دادخواه 30درصد
بمب داستان عاشقانه پیمان معادی و احسان رسول‌اف معادی 75 درصد، رسول‌اف 25 درصد
بوی کافور عطر یاس هدایت فیلم هدایت فیلم
بی پولی هدایت فیلم هدایت فیلم
بی حساب سعید ملکان حمید فرخ نژاد 50 درصد، سعید ملکان 50 درصد
بی حسی موضعی حبیب رضایی محمدصادق رنجکشان
بی وزنی مرتضی شایسته مهدی فردقادری 41 درصد، علی صفایی 40 درصد، مرتضی شایسته 15 درصد، علیرضا علویان 4 درصد
بی وفا یدا... شهیدی یدا... شهیدی
بیتابی بیتا مهرداد فرید مهرداد فرید 60 درصد، حسین رضوانی 30 درصد، نوید صفوی 10 درصد
بیقرار شکوفافیلم جعفر آقابابائیان
پا تو کفش من نکن محمد حسین فرح بخش موسسه سینمایی پویا عصرفیلم
پاتال و آرزوهای کوچک وحید نیکخواه آزاد فرشته طائرپور
پاتک حسن کفاش عراقی جعفر آقابابائیان
پادزهر بهرام کاظمی، حسن پویا، مجتبی هویدی منصور مزینانی
پارک وی سیدغلامرضا موسوی آرمان زرین‌کوب 35درصد، فریدون جیرانی 35 درصد، سیدغلامرضا موسوی 30 درصد
پاستاریونی بیتا منصوری بیتا منصوری
پاکباخته عبدا... علیخانی موسسه سینمایی پویا عصرفیلم
پاییزان رسول صدرعاملی رسول صدرعاملی
پر پرواز جلال‌الدین محمد قزل ایاق جلال الدین محمد قزل‌ایاق 75 درصد، کامران دانش‌جم
25 درصد
پرده آخر مجید مدرسی، مهدی دادگو مدرسی 75درصد، دادگو 25 درصد
پرواز را به خاطر بسپار خسرو ملکان جعفر آقابابائیان
پرویز سعید آرمند سعید آرمند 50 درصد، مجید برزگر 50 درصد
پری داریوش مهرجویی داریوش مهرجویی
پس کوچه های شمرون محمدحسین فرح‌بخش موسسه سینمایی پویا عصرفیلم
پسرکشی محمدهادی کریمی، صادق یاری مهدی یاری
ما همه با هم هستیم رضا میرکریمی سجاد علیجانی
دستمزد مهدی احمدی گرگانی محمدحسین فرح‌بخش
