محمدباقر آقامیری، استاد پیشکسوت و از گنجینههای زنده بشری در گفتوگو با «جامجم» تشریح کرد
نگارگری هنر شناختهشده و اصیل ایران در دنیا
هنر نگارگری ایرانی، هنر اصیل ایرانی و اسلامی است که با رنگ و طرحهایش چشمها را نوازش میدهد و قلبها را لمس میکند. آوازه این هنر سالهاست در کشورهای مختلف دنیا پیچیده است. هنر نگارگری ایران که با قدمت بیش از چهار قرن در کمیته ثبت ملی میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده، آذرماه سال 99 به عنوان پانزدهمین میراث ناملموس ایران در یونسکو ثبت شد. همزمان با ثبت جهانی نگارگری استادان محمود فرشچیان، مجید مهرگان، مهین افشانپور، اردشیر مجردتاکستانی و محمدباقر آقامیری از پیشکسوتان این رشته نیز به عنوان «گنجینه زنده بشری» یونسکو ثبت شدند.
محمدباقر آقامیری، استاد پیشکسوت نگارگری ایران که سالهاست آثار فاخری خلق میکند یکی از گنجینههای زنده بشری است که در 73سالگی هنوز هم در حال خلق اثر است و شاگردان زیادی در نگارگری تربیت میکند. کسب مدال طلای نمایشگاه جهانی الجزایر در سال67، مدال طلا و لوح تقدیر نفر اول مسابقات هنری دبیرستانهای کشور در سه دوره متوالی و کاندیدای هنر برای جایزه صلح نوبل گوشهای از افتخارات استاد آقامیری است. او در کنار هنر در ورزش نیز کارنامه موفقی دارد. محمدباقر آقامیری، رئیس سبک وادوکای و یکی از اساتید و پیشکسوتان کاراته است که ریاست کمیته فنی فدراسیون کاراته را برعهده داشت.
بیتوجهی مرکز هنرهای تجسمی
آقامیری با انتقاد از مرکز هنرهای تجسمی و بیتوجهی آنها به اساتید و هنرمندان پیشکسوت این رشته ایرانی و اسلامی گفت: یازدهمین دوسالانه ملی نگارگری ایران که قرار بود 4 آذرماه افتتاحیه آن باشد، بنا به دلایلی عقب افتاد. متاسفانه گروه هنرهای تجسمی ما را قابل ندانستند و من مسئولیتی در این دوسالانه ندارم. چند ماه تلاش کردم تا این دوره هم مثل دورههای گذشته این دوسالانه که به نظرم یکی از مهمترین رویدادهای هنری ایران است، عالی برگزار شود و از بهمن سال گذشته هم با دوستان و اساتید جلسات مختلفی در این ارتباط برگزار کردیم اما متاسفانه چند روز قبل مرکز هنرهای تجسمی اطلاعیهای صادر کرد و اسامی اعضای برگزارکننده را معرفی کرد که نامی از من در میان آنها نبود. در این مدت با هماهنگی و جلساتی که با وزارت ارشاد هم برگزار کرده بودیم، برنامهای مدون ارائه و شورای سیاستگذاری و همچنین دبیر، دبیر اجرایی و دبیر هنری را معرفی کرده بودیم اما با اطلاعیه مرکز هنرهای تجسمی، متوجه شدم باوجود چندین دهه فعالیت در عرصه نگارگری و پیشکسوت بودن در این هنر ملی و اسلامی، جایی در این دوسالانه ندارم. متاسفانه مرکز هنرهای تجسمی افرادی را به عنوان شورای سیاستگذاری و دبیر اجرایی برگزاری دوسالانه معرفی کرده که هیچ تاثیرگذاری یا سابقهای در نگارگری ایران ندارند و به صرف اینکه در دانشگاه تدریس میکنند، انتخاب شدهاند.
متاسفانه مرکز هنرهای تجسمی عزت و احترامی برای ما قائل نشدند و در این مدت طوری عمل کردند که برای جذب افراد انرژی مثبتی از خودشان نشان ندادند. مدیریت در این زمینه ضعیف است و اگر مدیریت درست عمل میکرد، باید از افراد پیشکسوت که سالها در این عرصه خلق هنر کردهاند و عناوین بینالمللی دارند، دعوت بهعمل میآورد. شاید اغراق نباشد که بگویم در این سالها بهخصوص در سالهای اخیر کسی به اندازه من عنوانهای مختلف بینالمللی برای کشور کسب نکرده است.
من از سال 1367 که برنده مدال طلای نمایشگاه بینالمللی الجزایر شدم تا به امروز شاگردان زیادی تربیت کردم و به این امر افتخار میکنم که شاگردان بسیاری در نگارگری به جامعه معرفی کردم. امروز در نگارگری و تذهیب اساتید و هنرمندان بسیاری هستند که روزگاری نزد من این هنر را آموختند. امروز نیز به عنوان هنرمندان معتبر در کتابآرایی ایران مشغول به کار هستند و در دانشکدههای هنرهای اسلامی و ایرانی تدریس میکنند. من بابت این سالها هیچ توقعی ندارم و ریالی هم صرف من نشده است. از من که سالهاست این هنر اصیل ایرانی و اسلامی را رواج میدهم هم حمایتی صورت نگرفته و از حقوق بازنشستگی هنرستان هنرهای تجسمی پسران که وابسته به وزارت ارشاد است، امرار معاش میکنم. 30 سال تدریس کردم و 18 سال است که بازنشست شدهام. در دانشگاههای تهران، هنر و سوره و آزاد تدریس کردم تا هنر نگارگری را اشاعه دهم. شاید باور نکنید که چند روز قبل با 900 هزار تومانی که به حقوق بازنشستهها اضافه شد، حقوق من به 9 میلیون تومان افزایش پیدا کرد و این کفاف زندگی مرا نمیدهد. به همین دلیل سالهاست که سه روز در هفته در تهران کلاس برگزار میکنم و تا 8 شب مشغول تدریس هستم تا در کنار درآمد، بتوانم کار جدیدی خلق و شاگردان خوبی تربیت کنم، همچنین راه روش درست را به آنها بیاموزم.
جنبه بینالمللی نگارگری ایران
آقامیری با اشاره به اینکه هنر نگارگری ایرانی مورد توجه دنیا قرار دارد، گفت: امروز هنر نگارگری ایران در دنیا مورد توجه قرار دارد. من بیش از 60 نمایشگاه در کشورهای مختلف برپا کردم و آنها شیفته این هنر هستند. در ونکوور کانادا نمایشگاهی برپا کردم و یک خانم پزشک، تابلویی که به شیوه مکتب دوره صفوی روی آن کار کرده بودم را خرید. این پزشک با شوق فراوان به دوستانش میگفت نمیدانستم در ایران چنین هنر، شیوه و مکتبی وجود دارد.
جلوه ایرانی در موزههای جهان
آقامیری نگارگری را هنر اصیل ایرانی و اسلامی میداند که باید برای نسلهای آینده حفظ شود. او اعتقاد دارد نسل جوان امروز علاقه زیادی به هنر نگارگری دارد که همین علاقهمندی باعث پیشرفت جوانان شده و در پاکسازی و تنظیف نگه داشتن اخلاقیات در جامعه نقش مهمی دارد. وی با اشاره به منحصر به فرد بودن هنر نگارگری گفت: رشته نگارگری و شاخههای آن به عنوان هنر ایرانی و اسلامی از نظر طبقهبندی در دنیا منحصر بهفرد است. زیباترین نوع کتابآرایی را در دنیا ما داشتیم و هنوز هم داریم. قرآنهای نفیس و کتب نفیس تعدادی از شعرای بزرگ مثل خمسه نظامی یا شاهنامههای متعدد، گلستان و بوستان بهویژه از دوره تیموریان به این طرف به هنر نگارگری ایرانی تزئین و کتابآرایی شدند که در دنیا نظیر ندارند. امروز بهترین، زیباترین و نفیسترین قرآنهای ما در موزه متروپولیتن نیویورک قرار دارند و آنها به داشتن چنین گنجینهای به خودشان میبالند ولی ما اینجا این هنر اصیل را رها کردهایم. وی با تاکید بر اینکه هنر نگارگری، هنری کاملا اصیل و ایرانی است و کشورهای اسلامی متاثر از این هنر ما هستند، گفت: ما امروز الگوی تمام آنها هستیم و ایدههایشان را از ما برداشت میکنند. نگارگری یعنی نقاشی اصیل ایرانی. ما ایران را با نگارگری میشناسیم. ذوق و خلاقیت و قریحه و استعدادی که هنرمندان ایرانی دارند واقعا بکر است و در هیچ کجای دنیا چنین استعدادی وجود ندراد ولی متاسفانه با این رشته اصیل ایرانی که هم معنوی است و هم ملی، بیتفاوت و سرد برخورد میکنیم. نکته تاسفبرانگیز این است که مرکز هنرهای تجسمی با زحمتکشهای این هنر که خادم این رشته هنری هستند، برخورد خوبی نمیکند.
محمد حیدری - گروه فرهنگ و هنر
بیتوجهی مرکز هنرهای تجسمی
آقامیری با انتقاد از مرکز هنرهای تجسمی و بیتوجهی آنها به اساتید و هنرمندان پیشکسوت این رشته ایرانی و اسلامی گفت: یازدهمین دوسالانه ملی نگارگری ایران که قرار بود 4 آذرماه افتتاحیه آن باشد، بنا به دلایلی عقب افتاد. متاسفانه گروه هنرهای تجسمی ما را قابل ندانستند و من مسئولیتی در این دوسالانه ندارم. چند ماه تلاش کردم تا این دوره هم مثل دورههای گذشته این دوسالانه که به نظرم یکی از مهمترین رویدادهای هنری ایران است، عالی برگزار شود و از بهمن سال گذشته هم با دوستان و اساتید جلسات مختلفی در این ارتباط برگزار کردیم اما متاسفانه چند روز قبل مرکز هنرهای تجسمی اطلاعیهای صادر کرد و اسامی اعضای برگزارکننده را معرفی کرد که نامی از من در میان آنها نبود. در این مدت با هماهنگی و جلساتی که با وزارت ارشاد هم برگزار کرده بودیم، برنامهای مدون ارائه و شورای سیاستگذاری و همچنین دبیر، دبیر اجرایی و دبیر هنری را معرفی کرده بودیم اما با اطلاعیه مرکز هنرهای تجسمی، متوجه شدم باوجود چندین دهه فعالیت در عرصه نگارگری و پیشکسوت بودن در این هنر ملی و اسلامی، جایی در این دوسالانه ندارم. متاسفانه مرکز هنرهای تجسمی افرادی را به عنوان شورای سیاستگذاری و دبیر اجرایی برگزاری دوسالانه معرفی کرده که هیچ تاثیرگذاری یا سابقهای در نگارگری ایران ندارند و به صرف اینکه در دانشگاه تدریس میکنند، انتخاب شدهاند.
متاسفانه مرکز هنرهای تجسمی عزت و احترامی برای ما قائل نشدند و در این مدت طوری عمل کردند که برای جذب افراد انرژی مثبتی از خودشان نشان ندادند. مدیریت در این زمینه ضعیف است و اگر مدیریت درست عمل میکرد، باید از افراد پیشکسوت که سالها در این عرصه خلق هنر کردهاند و عناوین بینالمللی دارند، دعوت بهعمل میآورد. شاید اغراق نباشد که بگویم در این سالها بهخصوص در سالهای اخیر کسی به اندازه من عنوانهای مختلف بینالمللی برای کشور کسب نکرده است.
من از سال 1367 که برنده مدال طلای نمایشگاه بینالمللی الجزایر شدم تا به امروز شاگردان زیادی تربیت کردم و به این امر افتخار میکنم که شاگردان بسیاری در نگارگری به جامعه معرفی کردم. امروز در نگارگری و تذهیب اساتید و هنرمندان بسیاری هستند که روزگاری نزد من این هنر را آموختند. امروز نیز به عنوان هنرمندان معتبر در کتابآرایی ایران مشغول به کار هستند و در دانشکدههای هنرهای اسلامی و ایرانی تدریس میکنند. من بابت این سالها هیچ توقعی ندارم و ریالی هم صرف من نشده است. از من که سالهاست این هنر اصیل ایرانی و اسلامی را رواج میدهم هم حمایتی صورت نگرفته و از حقوق بازنشستگی هنرستان هنرهای تجسمی پسران که وابسته به وزارت ارشاد است، امرار معاش میکنم. 30 سال تدریس کردم و 18 سال است که بازنشست شدهام. در دانشگاههای تهران، هنر و سوره و آزاد تدریس کردم تا هنر نگارگری را اشاعه دهم. شاید باور نکنید که چند روز قبل با 900 هزار تومانی که به حقوق بازنشستهها اضافه شد، حقوق من به 9 میلیون تومان افزایش پیدا کرد و این کفاف زندگی مرا نمیدهد. به همین دلیل سالهاست که سه روز در هفته در تهران کلاس برگزار میکنم و تا 8 شب مشغول تدریس هستم تا در کنار درآمد، بتوانم کار جدیدی خلق و شاگردان خوبی تربیت کنم، همچنین راه روش درست را به آنها بیاموزم.
جنبه بینالمللی نگارگری ایران
آقامیری با اشاره به اینکه هنر نگارگری ایرانی مورد توجه دنیا قرار دارد، گفت: امروز هنر نگارگری ایران در دنیا مورد توجه قرار دارد. من بیش از 60 نمایشگاه در کشورهای مختلف برپا کردم و آنها شیفته این هنر هستند. در ونکوور کانادا نمایشگاهی برپا کردم و یک خانم پزشک، تابلویی که به شیوه مکتب دوره صفوی روی آن کار کرده بودم را خرید. این پزشک با شوق فراوان به دوستانش میگفت نمیدانستم در ایران چنین هنر، شیوه و مکتبی وجود دارد.
جلوه ایرانی در موزههای جهان
آقامیری نگارگری را هنر اصیل ایرانی و اسلامی میداند که باید برای نسلهای آینده حفظ شود. او اعتقاد دارد نسل جوان امروز علاقه زیادی به هنر نگارگری دارد که همین علاقهمندی باعث پیشرفت جوانان شده و در پاکسازی و تنظیف نگه داشتن اخلاقیات در جامعه نقش مهمی دارد. وی با اشاره به منحصر به فرد بودن هنر نگارگری گفت: رشته نگارگری و شاخههای آن به عنوان هنر ایرانی و اسلامی از نظر طبقهبندی در دنیا منحصر بهفرد است. زیباترین نوع کتابآرایی را در دنیا ما داشتیم و هنوز هم داریم. قرآنهای نفیس و کتب نفیس تعدادی از شعرای بزرگ مثل خمسه نظامی یا شاهنامههای متعدد، گلستان و بوستان بهویژه از دوره تیموریان به این طرف به هنر نگارگری ایرانی تزئین و کتابآرایی شدند که در دنیا نظیر ندارند. امروز بهترین، زیباترین و نفیسترین قرآنهای ما در موزه متروپولیتن نیویورک قرار دارند و آنها به داشتن چنین گنجینهای به خودشان میبالند ولی ما اینجا این هنر اصیل را رها کردهایم. وی با تاکید بر اینکه هنر نگارگری، هنری کاملا اصیل و ایرانی است و کشورهای اسلامی متاثر از این هنر ما هستند، گفت: ما امروز الگوی تمام آنها هستیم و ایدههایشان را از ما برداشت میکنند. نگارگری یعنی نقاشی اصیل ایرانی. ما ایران را با نگارگری میشناسیم. ذوق و خلاقیت و قریحه و استعدادی که هنرمندان ایرانی دارند واقعا بکر است و در هیچ کجای دنیا چنین استعدادی وجود ندراد ولی متاسفانه با این رشته اصیل ایرانی که هم معنوی است و هم ملی، بیتفاوت و سرد برخورد میکنیم. نکته تاسفبرانگیز این است که مرکز هنرهای تجسمی با زحمتکشهای این هنر که خادم این رشته هنری هستند، برخورد خوبی نمیکند.
محمد حیدری - گروه فرهنگ و هنر