نامی كه وجود خارجی ندارد
موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران كه از زیرمجموعه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محسوب می‌شود، اولین آگهی مزایده «واگذاری و اجرای تبلیغات» و همچنین «غرفه‌های مواد غذایی» سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران را در تاریخ 27 بهمن‌ماه منتشر می‌كند. پیمانكاران و متقاضیان تا تاریخ دوازدهم اسفندماه فرصت داشتند پیشنهادهای خود را به موسسه تحویل دهند. پانزدهم همان ماه موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی اقدام به بازگشایی پاكت‌هایی كرده است كه متقاضیان به موسسه تحویل داده‌اند.
موسسه همچنین این اختیار را داشته است كه بدون ذكر دلیل، هر یك از پیشنهادها را رد یا قبول كند. در رسانه‌ها خبری از این نیست كه چه شركتی برنده مزایده شده است. در پایگاه اینترنتی نمایشگاه كتاب تهران هم صرفا یك نام و یك شماره تلفن درج شده است. طبق اعلام این پایگاه شركتی به نام «ریحان سبز» برنده شده و غرفه‌های تبلیغاتی به این شركت واگذار شده. جست‌وجوی ما برای یافتن نام و نشانی از این شركت به جایی نمی‌‍رسد. این اما همه ماجرا نیست!
ریحان‌های 7/5 میلیارد تومانی
ظاهرا شركتی به نام ریحان سبز وجود خارجی ندارد. بیراه هم نیست كه جست‌وجوهای ما به جایی نمی‌‍‌رسد. طبق اعلام قادر آشنا، مدیرعامل موسسه  نمایشگاه‌های فرهنگی ایران دو شركت «ریحان فیلم» و «ریحان سلامت» در این بخش برنده مزایده شده‌اند. این‌كه چرا نام این دو شركت در پایگاه اینترنتی نمایشگاه كتاب درج نشده هم خودش سوال جالبی است. ریحان فیلم، برنده مزایده بخش تبلیغات است و ریحان سلامت هم كه نام اصلی آن «ریحان سلامت ایرانیان» است برنده بخش غرفه‌های مواد غذایی. این‌كه ریحان فیلم با چه مبلغی برنده این بخش شده هم سوال مهمی است. مسؤولان شركت جواب مشخصی به ما نمی‌دهند. آشنا اما مبلغ پیشنهادی ریحان فیلم را سه میلیارد و 750 میلیون تومان اعلام می‌كند. شركت ریحان سلامت هم كه برنده مزایده غرفه‌های مواد غذایی شده است با پیشنهاد دو میلیارد تومانی این بخش را در اختیار گرفته است. ظاهرا كل این مبلغ پنج میلیارد و 750 میلیون تومانی در اسفندماه نقدا به حساب موسسه واریز
شده است.
خواهران دوقلو
هر چند ظواهر امر حاكی است كه برنده مزایده دو بخش بیرونی نمایشگاه، دو شركت جدا از هم هستند، اما بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد این دو شركت صرفا دو نام هستند و منافع و حتی مدیران مشتركی دارند. مهدی عابدین و احسان عابدین در زمره مدیران یا اعضای هیات مدیره شركت ریحان سلامت محسوب می‌شوند. دو نفری كه نام آنها در لیست شركای شركت «ریحان فیلم» هم دیده می‌شود.
ظواهر امر نشان می‌دهد كه در بطن امر، دو شركت برنده مزایده «تبلیغات» و «غرفه‌های مواد غذایی» در واقع یك‌شركت هستند. با این حساب می‌توان این دو شركت را خواهران دوقلویی دانست كه انحصار بخش خارجی نمایشگاه را كاملا در اختیار گرفته‌اند. با این احتساب این خواهران دوقلو در قدم اول جمعا 7/5 میلیارد تومان برای مزایده دست به جیب شده‌اند.
حالا دیگر مشخص است كه پشت صحنه تبلیغات تقریبا یكدستی که در نمایشگاه دیده می‌شود كیست. افرادی كه همزمان اداره دو شركت «ریحان فیلم» و «ریحان سلامت» را به‌عهده دارند. مشاهدات میدانی ما در نمایشگاه كتاب حاكی از آن است که بخش قابل توجهی از فضاهای تبلیغاتی نمایشگاه در اختیار گاج به عنوان یكی از ناشران بزرگ كمك‌آموزشی است كه كتاب‌ها و آثار مرتبط با كنكور را منتشر می‌كند.
ریحان‌فیلم چقدر قیمت‌گذاری كرده؟
برای اطلاع از لیست قیمت‌هایی كه ریحان فیلم به مشتریان پیشنهاد می‌كند سراغ مدیرعامل این شركت رفتیم. محمدحسین شیخ‌محمد، مدیرعامل جوان شركت هرچند به درخواست گفت‌وگوی ما در محوطه نمایشگاه پاسخ مثبت داد اما محتاطانه ترجیح داد حرفی از عدد و قیمت‌ها نزند. در ابتدا به او گفتیم كه در سایت نمایشگاه، نام شركت برنده مزایده «ریحان سبز» معرفی شده است. پاسخش این است:‌ «اشتباه دوستان است چون تمام نامه‌هایی كه به ما می‌زنند با نام ریحان فیلم است.» او در پاسخ به جام‌جم از نوع هزینه‌هایی كه شركت مبتوعش در نمایشگاه كرده می‌گوید: «كل فضاهای تبلیغاتی طبق اسناد مزایده در اختیار ما قرار گرفته است. ما رقمی برای برنده شدن در مزایده پرداخت  و رقمی هم برای مهیا كردن زیرساخت‌ها هزینه كرده‌ایم. این دو عدد با هم جمع شده و تقسیم بر طبقات و انواع و اقسام فضاهای تبلیغاتی می‌شود. این عدد را به ارشاد اعلام كرده‌ایم. هركسی هم كه برای تبلیغات به ما مراجعه كند بر حسب همان هزینه‌ها با او قرارداد می‌بندیم.»
می‌شود یا نمی‌شود!
شیخ‌محمد در ادامه می‌گوید: «ما موظف بودیم قبل از شروع كار، لیست قیمت اقلام تبلیغاتی را در اختیار ارشاد بگذاریم و این كار را كردیم.» از شیخ‌محمد می‌پرسیم اگر بخواهم به‌عنوان یك بنگاه اقتصادی در نمایشگاه تبلیغ داشته باشیم و از قیمت آن باخبر باشیم باید چه كنیم: «هر فردی كه این چنین باشد می‌تواند به ما مراجعه كند و ما قیمت‌ها را به او می‌دهیم.» در ادامه می‌گوییم اگر بخواهم به عنوان خبرنگار و در راستای اصل شفافیت كه شعار وزارت ارشاد هم هست نرخ بعضی فضاها را در روزنامه منتشر كنیم باید چه كنیم؟! پاسخ مدیرعامل جوان برخلاف موارد قبلی چندان شفاف نیست: «برای انتشار در روزنامه باید با ارشاد هماهنگی انجام دهیم كه ببینیم می‌شود یا نمی‌شود!» دوباره می‌پرسیم یعنی امكان انتشار قیمت‌ها به‌طور عمومی وجود ندارد. پاسخش همان جمله قبلی است: «باید با ارشاد هماهنگی انجام دهیم كه ببینیم می‌شود یا نمی‌شود!»
پیچاندن در جیك ثانیه
ظاهرا اطلاع از قیمت‌هایی كه گاج برای تبلیغات داده در گفت‌وگو با آقای مدیرعامل به جایی نمی‌رسد.
همین هم باعث می‌شود تا برویم سراغ ابوالفضل جوكار، مدیرعامل انتشارات گاج تا بفهمیم برای در اختیار قرار گرفتن این حجم از تبلیغات در نمایشگاه چه مبلغی پرداخت كرده است. بعد از دو تماس و دو گفت‌وگوی كوتاه در نهایت از مدیرعامل گاج هم چیزی حاصل نمی‌آید. با این اوصاف ظاهرا شعار شفافیت وزارت ارشاد هنوز در مقام شعار باقی مانده است.
چرا این همه گاج؟!
انتقاد از فضایی كه برای تبلیغات در اختیار ناشران كمك‌آموزشی و به طور مشخص گاج و همراه اول قرار گرفته از دیگر انتقادات است. برای همین دوباره سراغ مدیرعامل ریحان فیلم می‌رویم. از شیخ‌محمد می‌پرسیم آیا وزارت ارشاد هنگام واگذاری این امور، ملاحظه یا محدودیتی قائل نمی‌شود كه به یكباره حجم زیادی از فضای تبلیغاتی به طور انحصاری در اختیار یك یا چند شركت قرار نگیرد. پاسخ محافظه‌كارانه و دیپلماتیك آقای مدیرعامل نشان می‌دهد ظاهرا ملاحظاتی از این نوع برای وزارت ارشاد اهمیتی ندارد: «هر فردی هم برای تبلیغات مراجعه كند ما در خدمتش هستیم!» آقای مدیرعامل البته این را متذكر می‌شود كه برای ناشران تخفیف 30درصدی قائل هستند.
هزینه 7/7 میلیارد تومانی
مدیرعامل ریحان‌فیلم درباره هزینه‌هایی كه برای تامین زیرساخت‌های تبلیغاتی نمایشگاه شده هم به جام‌جم می‌گوید: «در نمایشگاه آپشن تبلیغاتی به آن صورت وجود نداشته. هیچ زیرساختی نبود. اینجا فقط یك سیستم بلندگو داشت كه البته ما هم مجبور شدیم تعداد دیگری اضافه كنیم. ما برای زیرساخت نمایشگاه چیزی بیش از دو میلیارد تومان هزینه كرده‌ایم.» هرچند در بخش‌های دیگری از گفت‌وگو، آقای مدیرعامل در اعلام كل هزینه تامین زیرساخت و مزایده سر باز زد اما با توجه به هزینه 7/5 میلیارد تومانی مزایده و دو میلیارد تومانی تامین زیرساخت‌ها، شركت ریحان‌فیلم 7/7 میلیارد تومان برای در اختیار قرار گرفتن فضاهای تبلیغاتی و غرفه‌های مواد غذایی نمایشگاه هزینه كرده است.
درباره ریحان فیلم
ریحان فیلم جزو اولین شركت‌های تبلیغاتی است كه در سال 72 تاسیس شده است. این شركت سال‌ها در صنعت تبلیغات فعالیت داشته است. مدیرعامل شركت، مهدی عابدین، مدیرمسؤول ریحان‌فیلم است. فردی كه نامش در میان مدیران شركت ریحان سلامت هم به چشم می‌خورد. عابدین در سال‌های اخیر مسؤولیت‌های زیادی داشته است، از دبیری انجمن صنفی شركت‌های تبلیغات گرفته تا مدیریت كنسرسیوم پیام‌های بازرگانی.
او می‌گوید: «اگر نمایشگاه‌های دوره قبل را در نظر بگیرید كیفیت امسال بسیار متفاوت شده است، چه از نظر غرفه‌های غذایی كه واگذار كرده‌ایم همه برند هستند چون سلامت مردم مهم است. از واگذاری به افراد بی‌نام و نشان خودداری شده است. در فضای تبلیغاتی هم سعی كرده‌ایم به بهترین شكل ممكن این اتفاقات انجام و زیبایی بصری مصلی حفظ شود. این را عوامل اجرایی هم اذعان دارند.»