آیین نامه داخلی مجلس الزام آور است
خیرا... پروین
استاد حقوق دانشگاه تهران
آیین‌نامه داخلی مجلس چون به تایید شورای نگهبان رسیده و به صورت قانون درآمده تا زمانی كه قانون تغییر نكند و اصلاح نشود و یا به صورت دیگری درنیاید برای همه لازم‌الاجراست. واقعیت این است كه مجلس دو وظیفه قانونگذاری و نظارت بر قوه مجریه را دارد. در بحث قانونگذاری به صراحت و آشكارا در قانون اساسی از آن صحبت شده است، اما در بحث نظارت تصریح روشنی در قانون اساسی دیده نمی‌شود. علت هم دارد به دلیل این‌كه اساسا نظارت جزو وظایف ذاتی مجلس است و قانونگذار نیازی به تصریح این مطلب روشن ندیده است. طبعا مجلس از طریق بحث تحقیق و تفحص، سوال از وزیران و آمدن وزرا به كمیسیون‌های مربوطه و صحن علنی مجلس و همچنین استیضاح به وظایف نظارتی خود عمل می‌كند. بنابراین اگر مجلس بتواند این وظیفه نظارتی را كه قانون بر عهده  این نهاد گذاشته به خوبی انجام دهد، نباید این مساله باعث نگرانی باشد؛ البته در خصوص اجرایی كردن آیین‌نامه داخلی مجلس و مباحثی كه اخیرا پیش آمده بهتر است دولت و مجلس به تعاملی با هم برسند. در هر صورت مسؤولان اجرایی وظایف متعددی دارند و ممكن است فرصت كافی برای حضور در مجلس را پیدا نكنند. از این رو برای عملی كردن این ماده شایسته است این توافق صورت گیرد تا نمایندگان به وظایف ذاتی خود در بحث نظارت عمل كنند.
برابر با این آیین‌نامه زمان مشخصی هم با قید ارائه گزارش در مردادماه تعیین شده است كه تاكیدی است بر انتظام بخشیدن به یكی از ابعاد نظارتی مجلس تا مانعی برای كار هیات دولت و وزیران وجود نداشته باشد.


تشكیك در قانون شایسته نیست
حسین میرمحمدصادقی / معاون قوانین مجلس
اشكالی كه دولت به ماده 235 آیین نامه داخلی مجلس می‌گیرد و عنوان می‌كند كه این آیین‌نامه، خلاف قانون است وجاهتی ندارد؛ چون مرجع تصویب قانون، مجلس است و مجلس شورای اسلامی هم این آیین‌نامه را تصویب كرده و از این رو باید به آن اعتماد كرد. از سویی دیگر، اگر دولت این مصوبه را خلاف قانون اساسی می‌داند تفسیر آن با شورای نگهبان است و این نهاد هم در رابطه با آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی و همچنین درباره ماده 235 این آیین‌نامه و مواد بعدی آن نظری مبنی برخلاف قانون اساسی بودن آن اعلام نكرده است. بنابراین بعد از این مرحله اگر دوباره بخواهیم درباره این آیین‌نامه و مواد آن تشكیك كنیم خلاف قانون اساسی است و اگر این رویه ادامه پیدا كند سنگ روی سنگ بند نمی‌شود و به نوعی تضعیف مرجعی است كه تشخیص خلاف بودن یا خلاف نبودن آن با قانون اساسی است.  صرف‌نظر از این ایراد كلی اگر بخواهیم وارد ماهیت قضیه شویم باید بگوییم كه چه اشكالی دارد همان‌طور كه نمایندگان از وزیر و رئیس‌جمهور سوال می‌كنند و در مواقعی هم نسبت به استیضاح اعضای هیات دولت می‌توانند اقدام كنند براساس رویه‌ای ثابت، مرداد ماه هر سال را به عنوان زمان ارائه گزارش از سوی دولت اعلام كنند. این مساله با وظایف نظارتی مجلس كه جزو وظایف اصلی نمایندگان به شمار می‌آید هماهنگ است و هیچ مغایرتی با قانون اساسی ندارد.


با نگاه مصلحت‌اندیشانه، ضرورتی برای ارائه گزارش نیست
جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی/ عضو كمیسیون قضایی مجلس
هر چند طبق آیین‌نامه مجلس، دولت ملزم به ارائه گزارش عملكرد سالانه به این نهاد قانونگذاری است، اما نكته‌ای كه در این میان باید به آن توجه داشت این است كه در حال حاضر به طور تقریبی وزرا در طول هفته و در قالب سوال، ارائه گزارش به كمیسیون‌ها و... به طور مداوم در مجلس حضور دارند و كمتر وزیری را می‌توان نام برد كه حضور پررنگی در مجلس نداشته باشد.بنابراین هر چند درخواست گزارش از دولت حق مجلس است، اما به این ترتیب بخش بسیاری از وقت وزرا صرف حضور در مجلس می‌شود. به همین دلیل از نگاه مصلحت‌اندیشانه می‌توان در شرایط كنونی كه كشور در تنگنای مشكلات اقتصادی است و باید بیشتر وقت و زمان وزرا و دولت صرف حل مشكلات شود، تاكیدی بر ضرورت ارائه گزارش عملكرد سالانه دولت به مجلس نداشت. بهتر است در چنین شرایطی بیش از این، وقت وزرا و دولتی‌ها صرف ارائه گزارش نشود، زیرا در این صورت اقدامات دولت تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت كه چندان با شرایط موجود كشور سازگار نیست.
در حال حاضر نیز موضوع اختلافی ضرورت ارائه گزارش عملكرد سالانه دولت به مجلس به شورای‌عالی حل اختلاف قوا ارجاع شده و همه باید به نظر این شورا تمكین كنند.


دولت نباید با نظارت مشكل داشته باشد
مهدی دواتگری/ حقوقدان
مجلس دو وجه قانونگذاری و نظارت دارد. از منظر قانونگذاری مجلس ساز و كار خود را دارد و نمایندگان مجلس در پی این هستند كه به‌صورت مستمر بر حسن اجرای قانون نظارت
داشته باشند. همین‌طور در بعد نظارتی نیز به‌طور طبیعی مجلس از ابزارهایی مانند سوال، استیضاح و... در ارتباط با عملكرد دولت استفاده می‌كند.نكته دیگر این است كه هر جا قدرتی باشد امكان فساد نیز وجود دارد و با توجه به این‌كه عمده محوریت مالی در اختیار دولت است طبیعی است كه نمایندگان باید بر حسن اجرای امور از سوی دولت نظارت كنند. بنابراین دولت نمی‌تواند در این خصوص گلایه‌ای داشته باشد و نباید نگران مطرح شدن موضوعاتی از جمله استیضاح و... باشد. چرا كه استیضاح نیز حق قانونی نمایندگان است. در همین ارتباط صرف گزارش خواستن از دولت به مثابه رای اعتماد مجدد نیست، چرا كه رای اعتماد راهكارهای مشخصی دارد.
از نظر آیین‌نامه داخلی مجلس نیز آقای روحانی باید همه ساله همزمان با ارائه لایحه بودجه به مجلس گزارش عملكردی نیز به نمایندگان بدهد. بنابراین داشتن حركت نظام‌مند برای نظارت بر عملكرد دولت مطلوب است و از دولت انتظار می‌رود برای شفافیت و حسن اجرای قوانین در قوه مجریه با مجلس هماهنگی بیشتری داشته باشد و در این زمینه نیز طبق خواسته مجلس گزارشی از عملكرد سالانه خود ارائه کند.