نزاع نفتکشها میان ایران و انگلیس بهانهای شد تا چند رمان ضد استعماری را مرور کنیم
تفنگت را زمین مگذار!
تا بوده، غرب روحیه استعماری داشته و ملتهای مختلف را به بهانههای خوش رنگ و لعاب مانند آزادی و تمدن و... استعمار كرده و شیره جانشان را چلانده است. تا بوده كشورهایی تحت ستم بودند و غربیها از پرتغال و انگلیس تا آمریكا و شوروی همیشه آتش ظلمشان روشن بوده تا بتوانند به بهانههای رنگی این مردم را استثمار كنند. اما بودهاند ملتها و مردمانی كه در برابر این روحیه ایستادگی كنند و از خود خرج كنند تا این روحیه را زیرپا بگذارند و به این روباهان مكار، میدان یكهتازی ندهند. به همین خاطر هرجا ملتها رو در روی آنها ایستادهاند، هزینههای جبرانناپذیری دادهاند، ولی این هزینهها ثمره بزرگی به نام آزادگی به بار آورده است. ملتهایی كه امثال گاندی و ماندلا را در خود پرورش دادهاند و روبهروی غول استعمار ایستادگی کردهاند تا بتوانند آزادی و شرف خود را زنده كنند. اما استعمار از بین نمیرود، بلكه پوست میاندازد و از حالتی به حالت دیگر نو میشود. برای همین همیشه لازم است چهره این استعمار از پیر و نو به ملتها نشان داده شود تا مجدد اسیر و گرفتار آن نشوند. استعماری كه یك روز به دربار فتحعلیشاه وارد میشود و از سادهلوحی او سوءاستفاده میكند و بار دیگر وقتی به در بسته میخورد ابزار تحریم به دست میگیرد تا ملتها را به زانو دربیاورد. دعوا سر استقلال است، استقلال در مرام و مسلك و شیوه! اگر ملتی استقلال نخواهد استعمار با او كاری ندارد، اگر ملتی نخواهد روی پای خودش بایستد «روباه مكار و گربهنره» قصه دنیا برای سكههای او نقشهای نمیكشند و او را به هزار ترفند فریب نمیدهند. توقیف نفتكش انگلیسی موجی از شور و غرور ملی در جامعه ایجاد كرد و همه پای این اقدام دلیران تنگه ایستادند تا ثابت كنند نمیخواهند استقلال خود را با كهنه سرباز میدان استعمار تاخت بزنند. اقدامی كه سبب شد بسیاری یادی كنند از دلیران روزگار قدیم كه رودرروی استعمارگران ایستادند و از ریخته شدن خون خود هراسی نداشتند. به این بهانه مروری بر چند رمان ضداستعماری داشتهایم، قفسهای كه از خارجی و داخلی در آن نمونههای بسیاری یافت میشود و در این گزارش به اختصار چند عنوان از آنها را معرفی كردهایم.
در این اثر نویسنده به مقاومت و رشادت مردمان تركمنصحرا در برابر مهاجمان روس اشاره كرده و خواننده را با غارت ناموس و مال ایرانی روبهرو كرده است. نویسنده با تلفیق فرهنگ و تاریخ ایرانی اثری را به خواننده ارائه میكند كه لذت خواندن آن را فراموش نخواهد كرد. راوی این رمان، «یاشبخشی» دوتارنواز مشهور تركمن است كه در ماجرای حمله روسها كودك است و آن اتفاقات را برای خواننده روایت میكند. او كه در نواختن دوتار مشهور است هنگام نواختن دوتار این ساز افسانهای از خودبیخود میشود و عنان از كف میدهد و شیدا میشود. نویسنده با تلفیق این موضوع هم تاریخ و هم هنر اصیل ایرانی را به خواننده معرفی میكند و سعی دارد بهواسطه این اثر آنها را در زمان جاودانه كند. یوسف قوجق، نویسنده این كتاب نشان میدهد كه اقوام ایرانی در شكلدادن به ایران نقش مهمی دارند و حضور هركدام از آنها در گوشهای از این سرزمین در تقویت امنیت ملی نقش بسیاری دارد. این رمان به نوعی پاسخ كسانی است كه میگویند روزگار جنگ تمام شده و باید امروز سخن از صلح و دوستی گفت. نویسنده به خوبی این مسأله را نشان میدهد كه همیشه تهدید دشمن وجود دارد و عوامل داخلی باید هوشیار باشند و نسبت به دشمن خوش گمان نباشند. این رمان را دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر كرده است.
روزگار تفنگ
رمان «روزگار تفنگ» به قلم حبیب خدادادزاده اثر دیگری است كه هجوم انگلیسیها را به كشور روایت كرده است. این رمان با درونمایهای تاریخی و ضداستبدادی به روایت ماجرای مقاومت مردم دزفول پرداخته است. در «روزگار تفنگ» نعمت شخصیت اصلی قصه بوده كه نمادی از مقاومت مردمی اهالی دزفول در برابر هجوم بیگانگان و در این قصه انگلیسیهاست. وی كه تفنگدار بوده و امنیت را در دورهای در شهر برپا میكرده پس از ازدواج تفنگ را زمین میگذارد و به كار مشغول میشود. با ورود نیروهای متجاوز به خاك كشور و زمانی كه ناموس همشهریانش را در خطر میبیند، تفنگ به دست میگیرد تا دوباره امنیت را به شهر برگرداند. شخصیت نعمت علایی در روزگار تفنگ، شخصیتی حقیقی است كه یك قرن پیش با انگلیسیها و آمریكاییها جنگید و روزگاری از سردشت و شهیون تا دزفول زیر سم اسبهای او و یارانش بود كه غیرتمندانه از ناموس این مردم دفاع كردند و در این راه جان دادند، به همین علت رمان روزگار تفنگ داستان یكی از سَمبلهای مبارزاتی جنوب ایران علیه بیگانگان است. خیانتهای دشمن در طول تاریخ این سرزمین یكی از مباحث پندآموز برای نسلهاست و در این كتاب نیز خواننده شاهد این نكته است. به عنوان مثال خرید گندم در فصل برداشت به چندین برابر قیمت و سپس سوزاندن آنها با هدف تحمیل گرسنگی بر مردم بومی دزفول و در نتیجه شكستن مقاومت مردمی آنها، یكی از انواع فشارهای اقتصادی بر مردم است. این رمان را نشر آموت منتشر كرده است.
دشتهای سوزان
ماجرای دشتهای سوزان در خوزستان عهد ناصرالدین شاه میگذرد؛ آن زمان كه انگلیسیها افتادهاند به جان خاك این منطقه و وجب به وجبش را دارند برای نفت بو میكشند. فضای حاكم بر خوزستان آن دوران و تناسبات قومی و قبیلهای كه امور مردم را مدیریت میكند به خوبی در داستان نشان داده شده، اما شاید مهمترین بخش داستان كه خیلی خوب در بین سطور نشسته حضور و نقشآفرینی انگلستان در ایران عهد ناصری است. ماجراهای رمان به شكلی پیش میرود كه بدون ایجاد دلزدگی یا خارج شدن از روند اصلی داستان با انبوهی از اطلاعات و روایات تاریخی روبهرو میشوید. صادق كرمیار با هنرمندی چنان جهانی خلق كرده كه همه چیز سر جای خودش است: هم عشق بدران و وریده، هم تلاش مستر ویلسون و اسمیت برای كشف نفت، هم جنگ قدرتی كه بین مزعل و خزعل برای حكومت بر خوزستان شكل گرفته، هم دسیسههای زنانه تركان خاتون سوگلی كاخ فیلیه است و هم رهبری علما و مراجع دینی كه هر جور شده میخواهند شر استعمار انگلیس را از سر ایران و مسلمانان رد كنند. این کتاب را نشر کتابنیستان منتشر کرده است.
جاده جنگ
شاید آنهایی كه جاده جنگ را خواندهاند، تایید كنند این رمان را باید یكی از نمونههای بزرگ ضداستعماری ادبیات پس از انقلاب دانست. منصور انوری در چندین جلد به روایت تسخیر ایران توسط قوای متفقین پس از شهریور 1320 پرداخته است. روزهایی كه كشور عرصه تاخت و تاز سربازان انگلیسی و روسی بوده، دلاوری ایرانی در برابر روسها ایستادگی میكند و تبدیل به كابوسی برای آنها میشود. كابوسی به نام «مرگان»!
جاده جنگ حتما یكی از بلندترین رمانهای تاریخی ایرانی است كه تاكنون ده جلد از آن منتشر شده و همچنان ادامه دارد. روایتی داستانی از رویارویی مردم خراسان با نیروهای شوروی استالینی كه پا به خاك وطن گذاشتهاند تا باز هم با بهانههای رنگین مانع پیشروی ارتش هیتلر شوند، ولی خود در نقش متجاوز كشور را به خاك و خون كشیدند. در روزهایی كه ارتش پهلوی هریك از سویی گریختهاند، روایت مرگان نشان میدهد كه مردم تا آخرین قطره خون خود در برابر دشمن متجاوز ایستادگی كردهاند تا استقلال و شرف خویش را ارزان نفروشند. این رمان را نشر سوره مهر منتشر كرده است.
-
حق با دولت است یا مجلس؟
-
قسمنامهای برای آرمانشهر والیبال
-
مشق قهرمــانــی
-
فیـلــم ممنوعه!
-
غارتگران سفره مردم پای میز محاکمه
-
فرزندپروری «در كنار هم»
-
رباتها در اردوی آمادهسازی
-
پنالتیهای گل شده!
-
یک دل و دو دلبر
-
تفنگت را زمین مگذار!
-
حمیده عباسعلی: رزمیكار باید جنگنده باشد
-
غارتگران سفره مردم پای میز محاکمه
-
پرواز را به خاطره بسپار !