تاریخچه پدافند هوایی در ایران

1297   همزمان با جنگ‌ جهانی اول، جرقه ایجاد دفاع هوایی در ایران برای اولین بار زده شد.
1312   نیروی زمینی ارتش ایران به دو آتشبار ضد طیاره با توپ 75 ساخت كارخانه بوفرس سوئد مجهز شد.
1320  در جریان جنگ جهانی دوم و حمله متفقین، یك فروند هواپیمای مهاجم شوروی در تبریز بر اثر تیراندازی توپخانه ضدهوایی سرنگون شد.
1337  اولین سامانه راداری متحرك در فرودگاه دوشان تپه
مستقر شد.
1348  فرماندهی دفاع هوایی به فرماندهی پدافند هوایی
تغییر نام داد.
1359 تا 1367  پدافند هوایی ارتش در طول جنگ، موفق به كشف و شناسایی بیش از ۴۸هزار هواپیما و بالگرد ارتش عراق شد كه این عدد بسیار قابل توجهی است. همچنین بیش از ۷۰0فروند انواع پرنده‌های دشمن در طول دفاع مقدس، سرنگون و در همین مدت، وظیفه كنترل و مدیریت بیش از دو میلیون پرواز غیرنظامی انجام شد.
آبان 1367 در زمینه آموزش به منظور تامین نیازهای كاركنان تحصیلكرده و متبحر نیروی هوایی و پدافندهوایی در تخصص‌های مختلف پس از تهیه طرح ایجاد دانشگاه هوایی وتصویب فرماندهی كل قوا و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و تلاش‌های شهید ستاری، دانشگاه هوایی به طور رسمی توسط حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت) افتتاح شد.
شهریور 1387 طرح تفكیك بخش پروازی و پدافندی نیروی هوایی ارتش با صدور ابلاغیه‌ای از سوی فرمانده معظم كل قوا كلید خورد. براساس این ابلاغیه، با تفكیك نیروی هوایی به دو بخش پروازی و پدافندی، نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران چهارگانه شدند.
خرداد 1398  فرمانده معظم كل قوا با صدور احكامی جداگانه امیر سرلشكر سید عبدالرحیم موسوی را با حفظ سمت فرماندهی كل ارتش به عنوان فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) و امیر سرتیپ علیرضا صباحی‌فرد را به سمت فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش منصوب كردند.


سامانه مرصاد
فروردین1389، خط تولید سامانه موشكی پدافندی مرصاد متعلق به قرارگاه پدافندی نیروی هوایی ارتش ایران افتتاح شد. سامانه مرصاد قابلیت شناسایی هدف در فاصله۱۵0كیلومتری توسط رادار كاوش، قفل کردن روی آن در فاصله۸۰كیلومتری و مورد هدف قراردادن آن در بیشینه برد۴۵كیلومتری را دارد.


سامانه موشكی یا زهرا (س)
اسفند1391، خط تولید سامانه موشكی پدافند هوایی یا زهرا(س)، ساخت وزارت دفاع افتتاح شد. این سلاح پدافندی قابلیت شناسایی، ردیابی و انهدام اهداف هوایی مانند انواع هواپیما، بالگرد و پهپاد را كه دارای قابلیت مانورهای سریع در ارتفاع پست با سطح مقطع راداری كم و پنهانكار است را دارد.


پهپاد حماسه
اردیبهشت 1392، پهپاد حماسه یكی از انواع پهپاد‌های ساخت شركت هواپیماسازی ایران (هسا) رونمایی شد. طول بدنه پهپاد حماسه ۵متر، عرض بال ۹متر و ارتفاع آن در حدود ۲متر است. وزن این پهپاد به طور دقیق ۲۳۰كیلوگرم اعلام شده كه توانایی حمل نزدیك به ۲۰۰كیلوگرم بار را دارد.


رادار فتح 14
بهمن 1392، رادار فتح-۱۴ پیشرفته توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته شد. فتح-14 از جمله سامانه‌های جست‌وجو و مراقبت هوایی برد بلند محسوب می‌شودو  قابلیت ردگیری بیش از 40هدف را حین جست‌وجو داشته و برد نهایی آن 600 كیلومتر است.


سامانه سوم خرداد
اردیبهشت 1393، سامانه موشكی سوم خرداد برای نخستین بار در جریان بازدید فرمانده معظم كل قوا از نمایشگاه نیروی هوافضای سپاه رونمایی شد. این سامانه امكان رهگیری چهار هدف و شلیك همزمان هشت موشك را نیز دارد. مدل ارتقا یافته سامانه موشكی سوم خرداد توان ردگیری تا ارتفاع ۳۰كیلومتری و برد ۷۰كیلومتری را دارد.


پهپاد مهاجر
فروردین 1396، پهپاد مهاجر6 كه آخرین نمونه پهپادها از خانواده مهاجر است در نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع رونمایی شد. مهاجر۶ یك دگردیسی در كلیات طراحی خانواده پهپادهای مهاجر به شمار می‌آید. در واقع مهاجر۶ را می‌توان پاسخ بومی و ارتقا یافته ایران به فالكو كه در پاكستان تولید شده و در اختیار ارتش سعودی هم قرار دارد، دانست.


سامانه 15خرداد
خرداد 1398، سامانه ۱۵خرداد رونمایی شد. این سامانه  می‌تواند اهدافی مانند جنگنده و پهپاد را در فاصله ۱۵۰كیلومتری شناسایی و در فاصله ۱۲۰كیلومتری ردگیری كند.15خرداد می‌تواند به طور همزمان شش هدف را شناسایی و ردگیری كند و به صورت همزمان علیه هر شش هدف موشك شلیك كند.


باور 373
مرداد 1398، سامانه باور 373 برای نخستین‌بار با حضور رئیس‌جمهور رونمایی شد. این سامانه كه از جمله سامانه‌های كلاس «برد و ارتفاع بلند» محسوب می‌شود، با بهره‌گیری از فناوری‌های به‌كار رفته در سامانه‌های پدافندی تلاش و ۱۵خرداد كه موشك‌های صیاد۲و ۳ را شلیك می‌كنند طراحی و ساخته شده است.  این سامانه قادر به انهدام اهداف در فاصله ۲۰۰ كیلومتری و در ارتفاع ۲۷ كیلومتری خواهد بود.




آر.كیو. 170
در آذر1390، یگان‌‌های سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران موفق شدند یك فروند پهپاد پیشرفتهRQ-170 آمریكایی را سالم به زمین بنشانند. این پهپاد با رمزگشایی از تمام اطلاعتش، مهندسی معكوس شده و سپاه توانسته تاكنون دو مدل از این پهپاد را به نام‌های سیمرغ و صاعقه رسما تولید و رونمایی كند.
اسكن ایگل
در آذر ۱۳۹۱، دریادار علی فدوی، فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه اعلام كرد یك فروند هواپیمای بدون سرنشین اسكن ایگل پس از ورود به آسمان كشور توسط نیروی پدافند الكترونیك سپاه به دام افتاده است.
این پهپاد با 19/1 متر طول و 05/3متر عرض (دو سر بال) و 18 كیلوگرم وزن، برای پرواز نیاز به باند ندارد و د‌ر عوض با یك سامانه هوای فشرده به بالا پرتاب می‌شود و برای فرود هم یك جرثقیل با طناب و قلاب آن را در ارتفاع پایین بازیابی می‌كند. این پهپاد از جمله پرنده‌های مورد استفاده توسط نیروی دریایی آمریكاست.
شادو 200
در مهر 1395، نیروی هوافضای سپاه تصاویری منتشر كرد كه نشان می‌داد جمهوری اسلامی ایران موفق شده یك پهپاد پیشرفته آمریكایی را در مرزهای جنوب كشور سالم بر زمین بنشاند.  پهپاد شادو 200 (SHADOW 200) جزو پهپادهای جاسوسی آمریكاست كه ‌اكنون در بسیاری از یگان‌های رزمی و غیررزمی ارتش آمریكا مورد استفاده قرار دارد و مدافعان حریم هوایی ایران توانستند آن را به غنیمت بگیرند. این پهپاد هم از سوی سازمان هوافضای سپاه مهندسی معكوس شده و نمونه ایرانی آن ساخته شده است.
آر.كیو.11
در مهر1395، در نمایشگاهی كه توسط سپاه برگزار شد، یك فروند پهپاد آر كیو11 غنیمتی رونمایی شد. این پهپاد هم مانند دیگر پهپادها، ساخته شده توسط آمریكایی‌هاست كه هنگام گشتزنی توسط نیروهای هوافضا به سلامت به زمین نشانده شد.  این پهپاد، دست پرتاب بوده و نخستین به كارگیرنده آن در جهان، ارتش آمریكاست.
گلوبال هاوك
در خرداد1398، یك فروند پهپاد جاسوسی آمریكا به نام گلوبال هاوك كه وارد آسمان ایران شده بود از سوی سامانه دفاعی بومی سوم خرداد متعلق به پدافند نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منهدم و در سواحل كوه مبارك استان هرمزگان
سرنگون شد.
این پهپاد كه ساخت كمپانی نورتروپ گرومن است بسیار پیشرفته و با هزینه تحقیقاتی بسیار بالایی در اختیار ارتش آمریكا قرار گرفت.
 گلوبال هاوك، بزرگ‌ترین پهپاد دنیاست كه با برد پروازی باورنكردنی و تجهیزات و حسگرهای پیشرفته تجسسی می‌تواند اطلاعات جمع‌آوری و از نیروهای زمینی، هوایی و دریایی پشتیبانی اطلاعاتی كند. از اطلاعات این پهپاد برای افزایش دقت سلاح‌های مختلفی مانند موشك‌ها و همچنین حفاظت از نیروهای خودی و هدایت آنها استفاده‌می‌شود.