زمانی در تلویزیون برنامه‌ای به نام «خندوانه» با اجرای رامبد جوان پخش می‌شد كه هرچند كاركرد اصلی آن طنز و به اصطلاح سرگرمی بود، اما به صورت كاملا غیررفع‌تكلیفی و در راستای دغدغه‌های سازندگان، به برگزاری مسابقه كتابخوانی پرداخت و با استقبال چشمگیری هم مواجه شد. از مهم‌ترین نكات این مسابقه، جایزه 110میلیون تومانی آن بود كه هرگونه فرضیه رفع‌تكلیفی بودن آن را رد می‌كرد.

سلبریتی‌های كتاب‌دار
پدیده سلبریتی در همه جای دنیای امروز شناخته شده و پذیرفته است. در سال‌های اخیر در كشور ما این پدیده، به علت اظهارنظرهای گاه ناقص و ضد و نقیض هنرمندان تبدیل به یك پدیده منفور شده است، اما باید دانست سلبریتی بودن در ذات به هیچ‌وجه پدیده بدی نیست. یك سلبریتی در تعریف، یعنی كسی كه در هنر خود توانسته آن‌قدر درست و خوب عمل كند كه به شهرت و احیانا ثروتی برسد.  سلبریتی‌ها از شهرت خود در مسیرهای مختلفی استفاده می‌كنند. برای مثال بسیار دیده‎ایم یك خواننده بعد از كسب شهرتی در موسیقی، در یك فیلم سینمایی بازی كند. یا این‌كه یك فوتبالیست بعد از بازنشسته شدن به خوانندگی روی آورد. یكی از راه‌های استفاده از شهرت نیز در مسیر چاپ كتاب است. این مورد آخر اگرچه نسبت به موارد بالا، افراد كمتری را به خود جذب كرده اما در فرهنگ ما آن‌قدرها نیز بی‌سابقه نیست. البته باید گفت همان‌طور كه یك فوتبالیست می‌تواند پس از مدتی فعالیت در عرصه خوانندگی شكست بخورد، یك هنرمند كه به نویسندگی روی آورده نیز -اگر به حیطه موردنظر اشراف نداشته باشد - بعد از مدتی دستش رو می‌شود و كتاب‌هایش روی دستش باد خواهد كرد. نمونه خوب و درست در این مورد، عادل فردوسی‌پور بود كه با ورود به عرصه ترجمه توانست مخاطبان بسیاری را كتابخوان كند. نمونه‌های دیگر عبارتند از: بهاره رهنما كه مجموعه داستان چاپ كرده، لیلا اوتادی كه شعرهایش را با مقدمه بهمنی روانه بازار كرده، ترانه علیدوستی كه ترجمه‌هایش از رمان‌های آلیس مونرو را منتشر كرده، مژده لواسانی كه پست‌های اینستاگرامش را كتاب كرده و...



برنامه‌ریزی برای جذب مخاطب
شبكه‌های اجتماعی بستر بسیار مناسبی برای جذب مخاطب هستند. چه بخواهیم و چه نخواهیم، سینما و موسیقی از حوزه كتاب و اندیشه مخاطب بیشتری دارند و قشر جوان را بهتر و آسان‌تر به خود جذب می‌كنند. هنوز هم كه هنوز است، كلیپی كه در آن بازیگر جوانی از غذای موردعلاقه‌اش صحبت می‌كند، در یوتیوب بازدید بیشتری دارد تا سخنرانی یك فیلسوف و متفكر بزرگ درباره شیوه‌های مدیریت منابع انسانی در نظام‌های سرمایه‌داری. در این میان، شبكه‌های اجتماعی و فعالیت هدفمند در ‌آنها می‌تواند این فاصله را كم كند و كلید این مساله در جذب مخاطب است.
حامد عسكری یكی از بهترین نمونه‌های نظریه فوق است. او را تا پیش از ورود به فضای اینستاگرام صرفا به عنوان یك شاعر - صدالبته خوش‌ذوق و كاربلد - می‌شناختیم. اما با پست‌ها و متن‌هایی كه در صفحه او در اینستاگرام منتشر شد، فهمیدیم در زمینه نویسندگی نیز استعداد شگرفی دارد.
 نوشته‌های او كه همیشه پیوندی نیز با وقایع روزمره داشت، سبب شد جماعت زیادی از مخاطبان شیفته قلمش شوند. این مخاطب مجازی به قول خیلی‌ها مخاطب كاذب پنداشته می‌شد تا وقتی ناشری كه می‌خواست كتاب تازه عسكری را چاپ كند، این اثر را پیش از چاپ در فضای مجازی و از طریق صفحه خود عسكری پیش‌فروش كرد. چاپ اول كتاب هنوز منتشر نشده، ظرف سه‌روز تمام شد.



مطالبه‌گری در بسترهای جدید مطالعه
ابراهیم حسن‌بیگی / داستان‌نویس
 بالا بردن سرانه مطالعه نیازمند سیاست فراگیر، اجرایی، مناسب و درازمدت است كه طی این سال‌ها هرگز نداشته‌ایم و به همین دلیل بعد از بیست و هشت دوره برگزاری هفته كتاب سیاستی نبوده كه موفقیت یا شكست آن را بررسی كنیم. اقدامات و برنامه‌ریزی‌ها درباره كتاب بیشتر مناسبتی بوده و مختص مواردی همچون هفته كتاب، نمایشگاه كتاب و مواردی از این دست كه در كنارش اقداماتی هم برای ترویج كتاب و كتابخوانی قرار گرفته است.
كارشناسان فرهنگی و تربیتی مرتب می‌گویند باید از پیش‌دبستان، در خانه و بعد در آموزش و پرورش و بعد در دانشگاه كتابخوانی را آغاز كرد و ترویج داد، اما وقتی فرزندانمان را با چنین كتاب‌های قطور و تكالیف بسیار درگیر كرده‌ایم و والدین تبدیل شده‌اند به معلم سر خانه كه هیچ فراغتی برای بچه‌ها باقی نماند، دیگر چگونه می‌شود فرزندان را به كتابخواندن علاقه‌مند كرد و سرانه مطالعه را افزایش داد؟ همین اوضاع سبب شده بود تا دیروز، امیدی به روی كار آمدن دولتی كه كتاب را ترویج كند، نباشد چه رسد به حالا كه شیوع ویروس كرونا شرایط را سخت‌تر و دشوارتر كرده است.
ظهور بیماری كووید- 19 و شرایط خاص ناشی از شیوع ویروس كرونا، همه ما به فضای مجازی توجه داده و حالا بیشتر از همیشه می‌توان دید چقدر استفاده از ظرفیت عظیم فضای مجازی مغفول مانده است. شاید بشود تا اندازه‌ای برای افزایش سرانه مطالعه در فضای مجازی استفاده كرد یا شیوه‌های مدرن و دیجیتال را به خدمت گرفت، همچنان كه ناشران عمدتا در بخش خصوصی كرده‌اند یا حتی از نشر الكترونیك و بسترهایی مانند كتاب‌های صوتی استفاده كرد، اما همین شیوه‌ها هم چندان ثمر‌بخش نیستند، چرا كه در درجه اول بسیار كند و تدریجی پیش می‌روند و مهم‌تر این‌كه هنوز میلی به مطالعه كردن و انگیزه كتاب خریدن ایجاد نشده است. تنها اتفاقی كه فضای مجازی و بسترهای مدرن برای كتاب و كتابخوانی ایجاد كرده‌اند، تسهیل در خرید كتاب است برای آنها  كه همیشه كتابخوان بوده‌اند. یعنی آنها  كه اهل مطالعه بودند و به‌راسته كتابفروشی‌های شهرشان مراجعه می‌كردند، كارشان ساده شده و می‌توانند راحت‌تر به كتاب دسترسی پیدا كنند، اما همچنان دست نهادهای فرهنگی برای سیاستگذاری در زمینه افزایش سرانه مطالعه خالی است.
كمیسیون فرهنگی مجلس و نه حتی دولت هیچ برنامه‌ای برای توسعه كتابخوانی ندارند؛ نه قانونی در این باره تصویب شده و نه فرهنگسازی صورت گرفته است. كمیسیون‌های دولت، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت ارشاد، حوزه هنری و ارگان‌ها و نهادهایی كه متولی كار فرهنگی هستند برنامه روشنی ندارند و اگر از شیوه‌های مدرن و دیجیتال هم استفاده كرده‌اند صرفا برای خرید و فروش و معرفی كتاب بوده نه برای ایجاد میل به كتابخوانی كه نیازمند سیاستگذاری‌های بلندمدت است.
سكوت عجیب نهادهای فرهنگی مثل دولت و مجلس به نظرم باید ناشی از فقدان مطالبه‌گری باشد. در این روزگار عجیب متاثر از ویروس كرونا كه معلوم نیست تا كی گرفتارش باشیم، می‌شد كه مردم را به سمت كتابخواندن سوق داد تا در كنار وبگردی و گشت و گذار در پیام‌رسان‌های اجتماعی كمی هم كتاب بخوانند و اگر چنین نشد به این دلیل است كه همه بخش‌های دولتی گرفتار روزمرگی مطلق و مزمنی هستند كه به‌راحتی از آن رها نمی‌شوند. فقط تفاوت بخش فرهنگ با سایر بخش‌ها این است كه مردم در زمینه‌های فرهنگی مطالبه نمی‌كنند، ولی اگر آرد و برنج تامین نشود، مطالبه خواهند كرد. نمونه‌اش این‌كه در این روزهای مبارزه با كرونا، گرسنه نمانده‌ایم، مواد غذایی به هر ترتیب فراهم شده، اما كتاب و فرهنگ تقریبا تعطیل شده است.