عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر اسبق کشورمان در نروژ :
سفرهای گروسی به تهران نشانه پیوند مسائل فنی با مذاکرات
با توجه به سفر مجدد رافائل گروسی، مدیر‌کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، نظر شما درباره نسبت مسائل فنی با محتوای مذاکرات 8 آذر در وین چیست؟
این دو موضوع به یکدیگر بی‌ارتباط نیست. همین نکته که ایران و آژانس نمی‌توانند مانند گذشته مسائل خود را تطبیق دهند و بدون اشکال مسائل را رفع کنند، نشان می‌دهد بخشی از این موضوع به مذاکرات باز‌می‌گردد؛ یعنی امتیازاتی که ایران می‌خواهد در مذاکرات داشته باشد و آمریکایی‌ها حاضر نیستند این امتیازات را بدهند.  البته اکنون چند ماهی است که آنها آژانس را سیاسی کرده‌اند و روی آژانس فشار می‌آورند و از طریق این نهاد بین‌المللی می‌خواهند که ایران را بترسانند در حالی‌که تجربیات دو دهه گذشته ایران از حدود ۱۵ سال پیش تاکنون تجربیات مهم و انباشته‌ای است. ما از دو دهه قبل چندین دور مذاکره و نهایتا برجام را پشت‌سر گذاشته ایم که این امر باعث تجربیات انباشته شده و بنابراین در حال حاضر دست طرف مقابل و آژانس را کاملا خوانده‌ایم از این‌رو تحلیل بنده این است که اگر آژانس در راهی حرکت کند که به مذاکرات کمک کند و ایران به حق خود برسد طبیعتا آژانس هم می‌تواند با دست بازتری در ایران فعال باشد اما چنانچه آژانس بخواهد به سیاسی‌کاری ادامه دهد و فشارها را همچنان از سوی فرانسه و آمریکا تحمل کند، طبیعتا نخواهد توانست تا زمانی که مذاکرات به نتیجه برسد دستاوردی در ایران داشته باشد. در واقع بین مذاکرات و باز شدن دست آژانس در ایران ارتباط وجود دارد و طبیعی است که ایرانی‌ها هم نمی‌خواهند اکنون بدون این‌که امتیازی بگیرند امتیاز خاصی هم به طرف مقابل بدهند.
نظر شما در‌خصوص اهداف این سفر چیست به‌ویژه این‌که دیروز هم آقای خطیب‌زاده تاکید کرد خرابکاری‌ها در مراکز هسته‌ای کشورمان تاثیرات قابل‌توجهی بر ابعاد فنی گذاشته است.
آقای گروسی به دنبال دو هدف است؛ هدف اول، سایت کرج است که چندی پیش در آن خرابکاری شده بود و دو مورد از دوربین‌های آن از رده خارج شده بودند؛ لذا می‌خواهد تأکید کند که باید این دوربین‌ها زیر نظر آژانس باشد و نصب شود اما طرف ایرانی به آنها گزارش داده که این قسمت ویران شده و ترمیم آن هم زمان می‌برد.
هدف دوم این سفر هم این است که آنها به‌دنبال نظارت کامل هستند. بر‌اساس مصوبه مجلس برخی از دوربین‌ها در کنترل طرف ایرانی قرار گرفت و قرار بر این شد که صرفا ضبط شود، لذا آژانس به‌دنبال این است تا قبل از مذاکرات، تکلیف این دوربین‌ها هم مشخص شود.
در حال حاضر مسأله این است آژانس، مانوری که در گذشته در ایران انجام می‌داد دیگر نمی‌تواند آن را انجام دهد چرا که ایران تعهدات خود را به‌ویژه پس از مصوبه مجلس کم کرده و طبیعتا تا زمانی که مذاکرات هشتم آذر به نتیجه نرسد، بعید است که آقای گروسی هم به تمام اهداف خود در تهران برسد و دوباره وضعیت را به وضع سابق بازگرداند.
بالاخره آیا می‌توان سفر جدید گروسی به تهران را دارای تاثیرات مثبت روی مذاکرات دانست یا خیر؟
من تصور نمی‌کنم که آقای گروسی بتواند به اهداف خود برسد به‌ویژه در رابطه با سایت کرج؛ حتی سایر سایت‌هایی که دوربین‌های آن در اختیار ایرانی‌ها قرار گرفته و ضبط می‌شود و دیگر در اختیار بازرسان آژانس نیست چرا که طرف ایرانی می‌گوید آمریکا از برجام خارج شده و این قضیه نقطه فشاری است که ایران می‌خواهد از آن بهترین استفاده را بکند تا در مذاکرات، امتیاز بگیرد.




سیدحمیدرضا موسوی، کارشناس مسائل بین‌الملل:
بهانه‌های سیاسی آژانس تمامی ندارد
 سیدحمیدرضا موسوی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این نکته خاطرنشان کرد: آژانس عمدتا در راهبرد قدرت‌های غربی حرکت می‌کند و در مواردی که این قدرت‌ها نمی‌توانند به صورت مستقیم اعمال فشار کنند، از طریق ابزارهای نظارتی آژانس وارد عمل می‌شود.
مثل اتفاقی که درباره آمریکا افتاد. ایالات متحده در زمان ترامپ از برجام خارج شد و در چنین شرایطی وقتی می‌خواست اعمال فشار سیاسی کند به‌واسطه آژانس این کار را انجام می‌داد. نمونه‌های مختلفی را در این ارتباط می‌توان مورد اشاره قرار داد. مثلا در سال 84 ایران و طرف‌های غربی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان گفت و مذاکره داشتند و به توافقاتی رسیدند اما طرف‌های مقابل ایران به تعهدات خود عمل نکردند.
همین مساله، همان موقع مورد اعتراض آقای حسن روحانی دبیر وقت شورای‌عالی امنیت ملی ایران قرار گرفت و به آژانس انتقاد کرد که چرا این سازمان نسبت به این بی‌تعهدی‌ها واکنش قانونی نشان نمی‌دهد. این رویه برخورد آژانس در سال‌های بعد هم تکرار شد و ما در مسیر گفت‌وگوها و توافقات شاهد بودیم که آژانس به‌صورت کاملا یکطرفه و به نفع طرف‌های مقابل ایران و به ضرر کشورمان موضع سیاسی اتخاذ می‌کند. ایران همواره خواهان تعامل سازنده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است اما این سازمان واکنش مناسبی را نشان نمی‌دهد. همچنین با این‌که ما هیچ‌کدام از منافعی که قرار بود از قبال توافق برجام داشته باشیم از سوی غربی‌ها دریافت نکردیم.
در این مسیر ما تلاش کردیم با انجام تعهدات خود با جامعه جهانی سازش داشته باشیم اما در نقطه مقابل، رویه آژانس هم به سمت زیاده‌خواهی در برابر ایران گرایش پیدا کرد و به جای این‌که به وظایف خود عمل کند و صرفا اعمال نظارتی فنی براساس مفاد ان‌پی‌تی داشته باشد، رویکردهای سیاسی را در پیش گرفت. ایران براساس رویکرد جدید خود و براساس قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم و به واسطه بی‌تعهدی طرف‌های مقابل بخشی از تعهدات خود را کاهش داد اما آژانس به جای این‌که درمورد بی‌تعهدی غرب نسبت به کشورهای اروپایی موضع بگیرد بنا را بر این گذاشت که همواره به ایران فشار سیاسی وارد کند. وی با بیان این‌که اعلام نظر و اتخاذ موضع سیاسی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دبیرکل آن در حیطه وظایف این سازمان نیست تصریح کرد: جالب است بعد از سفر مهرماه آقای گروسی به ایران و توافقات صورت گرفته، وی بعد از مراجعت اقدام به ارائه گزارشی تکمیلی درباره منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای مربوط به ایران کرد و در این گزارش کشورمان را متهم می‌کند همکاری‌های خوبی با آژانس انجام نمی‌دهد.
البته بهانه‌جویی‌ها را هم مطرح کرد که عمده آن مربوط به دوربین‌های سایت کرج بود. در واقع این نوع القائات به دلیل آن بود که دولت سیزدهم که تازه بر سر کار آمده بود برای امتیاز گرفتن مورد محک قرار گیرد.
دوربین‌های سایت کرج فراپادمانی بود که ما در ذیل برجام آن را قبول کردیم. این‌که بخواهیم این روند را ادامه بدهیم یا خیر مربوط به مباحث سیاسی در حوزه برجام است و ارتباطی با جنبه‌های نظارتی آژانس ندارد.  
موسوی ادامه داد: آقای گروسی در سفری که با آمریکا داشت در گفت‌وگو با برخی رسانه‌ها و همچنین مقام سیاسی ایالات متحده عنوان کرد من آمده‌ام تا با کنگره و مقامات آمریکایی درباره هماهنگی سیاسی بیشتر در رابطه با مسائل هسته‌ای ایران گفت‌وگو کنم.
این در حالی است که وی به هیچ‌وجه نمی‌تواند خارج از وظایف تعیین شده سازمانی اقدامی صورت دهد.  به گفته این کارشناس مسائل هسته‌ای، ایران نباید در گفت‌وگوهای آتی نسبت به رویکردهای سیاسی آژانس واکنش منعطف نشان دهد و باید همچنان به صورت شفاف و قاطع در همکاری با آژانس بر تعامل با این سازمان مطابق با وظایف فنی و کارشناسانه
تاکید کند.





سازمانی حقوقی با رویکرد سیاسی
حسین آبنیکی / کارشناس مسائل هسته‌ای
 آژانس یک سازمان فنی و حقوقی است و اساسا موضوعی که‌ این مجموعه‌ بین‌المللی باید به آن بپردازد، در همین حوزه ‌است. اما متاسفانه قدرت‌های جهانی که به‌نوعی بر فعالیت‌های آژانس اشراف دارند و  حتی در تصمیم‌گیری‌ها و نظارت‌های این سازمان هم اثر می‌گذارند، تلاش می‌کنند در آن اعمال نفوذ کنند و در بسیاری از مواقع آژانس متاثر از این اعمال نفوذهاست. به همین واسطه تحلیل‌ها و ارزیابی‌های آژانس در بسیاری از مواقع، خارج از مسائل فنی بوده است. چندی پیش مجموعه سازمان‌های جاسوسی و امنیتی رژیم صهیونیستی گزارش‌های واهی را علیه فعالیت‌‌های هسته‌ای ایران ارائه کردند. آژانس به این گزارش‌‌ها استناد و موضع گیری‌هایی کرد که اساسا خارج از وظایف و چارچوب‌های این مجموعه بوده است. نمونه دیگر آن در حوزه برجام اتفاق افتاد. آژانس بازرسی‌های گسترده‌ای را در مراکز هسته‌ای ایران داشت و گسترده‌ترین بازرسی‌ها را در مورد کشورمان اعمال کرد، اما در تعهداتی که طرفین دیگر داشتند، آژانس نه اظهارنظر کرد و نه کمکی در این‌باره به ایران داد تا از تکنولوژی‌‌هایی که می‌تواند در زمینه تکمیل راکتورها و بازتغییر آن موثر باشد، استفاده کند. به هر صورت طرفین برجام نسبت به ایران تعهدات فنی داشتند، اما به آن عمل نکردند و آژانس هم هیچ موضعی در این خصوص نگرفت. موضوعی که اخیرا اتفاق افتاد، مربوط به دوربین‌های سایت کرج بود. آژانس در این زمینه بسیار سیاسی عمل می‌کند و به طور معمول هر زمانی که بحث مذاکره و گفت‌و‌گو درباره برجام و صنعت هسته‌ای ایران از سوی غربی‌ها مطرح می‌شود، طرف‌های مقابل کشورمان در برجام سعی کردند از نفوذ خود در آژانس استفاده کنند تا این سازمان علیه جمهوری اسلامی ایران موضعی سیاسی اتخاذ کند. متاسفانه بعضا هم آژانس تحت‌تاثیر این فشارها قرار گرفته و نظرات غیرکارشناسی و غیرفنی ارائه کرده که طبعا این رویکرد به برند کارشناسانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، لطمه سنگینی وارد می‌‌کند. واقعیت آن است که جمهوری اسلامی ایران تاکنون در برابر این خواسته‌‌های غیرقانونی و غیرفنی آژانس مقاومت کرده است. ما در تمام دوره‌‌هایی که با آژانس همکاری می‌کردیم، تحت‌تاثیر هیچ‌کدام از فشارهای وارده قرار نگرفته‌ایم. تجربه‌‌ای که آژانس در این زمینه دارد و باید از آن درس بگیرد، این است که جمهوری اسلامی همواره موضع شفاف خود را درخصوص مسائل هسته‌ای داشته و وظایفی را که در قبال آژانس داشته، بخوبی انجام داده است و هیچ‌گاه تحت‌تاثیر فشارهایی که طرف‌های مقابل به آژانس می‌آورند تا موضعی غیرفنی علیه کشورمان بگیرد، قرار نگرفته است. در همین مورد اخیر هم می‌بینید با وجود فشاری که آژانس که درخصوص دوربین‌های مستقر در مراکز هسته‌ای آورد، جمهوری اسلامی ایران به هر حال همچنان موضع فنی خود را به صورت جدی مطرح کرد و بر این تاکید و پافشاری داشت و از سویی دیگر به تعهداتی که با آژانس در چارچوب توافقات داشته عمل کرده است. ایران به صورت شفاف اعلام کرده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس توافق ان‌پی‌تی موظف است در دستیابی ما و سایر اعضا به فناوری هسته‌ای کمک کند. اما تاکنون هیچ اقدامی در این حوزه از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام نشده است. آنچه ما امروز به عنوان فناوری هسته‌ای در اختیار داریم، ناشی از تلاش دانشمندان هسته‌ای کشورمان است و به عبارت دیگر توسعه فناوری بومی است که در داخل کشور اتفاق افتاده است. به هر صورت تجربه آژانس این را تایید می‌کند که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه تحت‌تاثیر القائات و فشارهای کشورهای غربی نگرفتند و طرف‌‌های مقابل هم از این فشارها نتیجه‌ای نگرفتند.