این روزها اگر گذرتان به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها افتاده‌باشد با صف طویلی از بیمارانی که مبتلا به علائم آنفلوآنزا و سرماخوردگی هستند، مواجه می‌شوید. بیمارانی که اغلب اوقات پزشک برایشان سرم و آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند اما وقتی بیمار به داروخانه مراجعه می‌کند، نه سرم پیدا می‌شود و نه آنتی‌بیوتیک. این کمبودها مردم را سرگردان کرده و به بازار سیاه کشانده‌است؛ همان بازارسیاه معروفی که همیشه و در اوج کمبودها هم همه چیز را به وفور می‌شود در آن پیدا کرد. کافی است پولش را بدهید.

هزار وعده خوبان یکی وفا نکند!
معضل کمبود سرم و آنتی‌بیوتیک ماجرای تازه‌ای نیست و چند ماهی می‌شود جدی شده‌است. چالشی که تاکنون چند بار وزیر بهداشت و مسئولان سازمان غذا و دارو، برای برطرف شدن آن وعده داده و گفته‌اند تا یکی دو هفته دیگر مشکل برطرف می‌شود. اما تا امروز نه فقط وعده مسئولان بهداشتی کشور برای رفع کمبود سرم و آنتی‌بیوتیک محقق نشده بلکه این مشکل با آغاز فصل سرما و هجوم بیماری‌های تنفسی مانند کرونا و آنفلوآنزا و سرماخوردگی جدی‌تر هم شده‌است.   ۱۹ مهرماه بود که بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو چرایی کمبود آنتی‌بیوتیک‌ها را به مشکلاتی در مواد اولیه، قیمت‌گذاری و همچنین قیمت مواد جانبی ربط و وعده داد در حال حاضر این مشکلات را رفع و تولید کافی آنتی‌بیوتیک‌ها انجام شده و به زودی این دارو‌ها وارد بازار می‌شوند. اما این مشکل همچنان ادامه پیدا کرد تا بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت هفته گذشته پس از حضور در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در جمع خبرنگاران درباره کمبود شربت آنتی‌بیوتیک کودکان گفت: «در فصل تابستان به دلیل مصرف بالا با کمبود سرم و در فصول پاییز و زمستان نیز با مصرف بالای آنتی‌بیوتیک مواجه هستیم که برای رفع این کمبود‌ها پیش‌بینی‌های لازم انجام شده و مشکل مواد اولیه برطرف‌شده و حدود یک هفته آینده به مقدار فراوان به داروخانه‌ها تحویل خواهدشد.» پس از آن حسین شمالی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با تأکید بر این‌که گران شدن مواد اولیه و مصرف بی‌رویه و تجویز زیاد این دارو‌ها با توجه به شیوع کرونا در کشور منجر به کمبود آن شده‌است، گفت: «برنامه‌ریزی‌های لازم برای تأمین آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق تولید داخل و واردات انجام شده و تا ۱۵ روز آینده مشکل کمبود این دارو‌ها رفع می‌شود.» با تمام این وعده‌ها اما گزارش‌های میدانی ما نشان می‌دهد وعده رفع کمبود سرم و آنتی‌بیوتیک محقق نشده‌است؛ کمبودی که طبق تاکید حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در 30 استان کشور محسوس است. 
به گفته شهریاری، قوانین بانکی و گمرکی، شرکت‌های بیمه‌ای، کمبود مواد اولیه، مطالبات شرکت‌های تولید دارو، افزایش هزینه حمل و نقل و تعرفه‌های بازرگانی از جمله دلایل مؤثر کمبودهای دارویی و سرم است. وی با بیان این‌که ۶۰ تا ۷۰ درصد تولید داروی کشور در اختیار شرکت‌ها و بنگاه‌های شبه‌دولتی است، تصریح می‌کند: «نمایندگان مجلس تحت فشارهای شدید قرار دارند و مردم برای کمبودهای دارویی به ما مراجعه می‌کنند و وظیفه ما هم پیگیری و تذکر و اعلام خطر است؛ زیرا مجلس به تنهایی تصمیم‌گیرنده نیست.»

احتکار و فروش مشروط پشت‌پرده کمبودها
کمبود سرم و آنتی‌بیوتیک در کشور ما پشت‌پرده‌های هم دارد؛ پشت‌پرده‌هایی از جنس احتکار یا ترفند‌هایی برای فروش دارو از سوی شرکت‌های پخش.  شهاب‌الدین جنیدی جعفری، عضو هیأت‌مدیره انجمن داروسازان تهران درباره فروش سرم به شرط خرید دارو گفته‌بود: «با وجود همه نظارت‌هایی که از سوی سازمان غذا و دارو و مجموعه‌های مرتبط انجام می‌شود اما سبد‌فروش و الزام به خرید برخی دارو‌ها که مورد درخواست داروخانه‌ها نیست، برای دریافت سرم از سوی شرکت‌های توزیع‌کننده وجود دارد.» سجاد اسماعیلی، مشاور رئیس سازمان غذا و دارو هم روایت متفاوتی از پشت پرده کمبود آنتی‌بیوتیک‌ها دارد و می‌گوید: «گزارش‌هایی درباره احتکار مواد اولیه دارو و دارو‌ها در شرکت‌های تأمین‌کننده و توزیع‌کننده رسیده که تیم‌های بازرسی با همکاری نهاد‌های مختلف تشکیل شده‌ و برخورد‌های لازم با احتکارکنندگان صورت گرفته‌است.»

وعده دوباره برای رفع کمبودها
اسماعیلی با تاکید بر این‌که مشکل کمبود سرم در کشور رفع شده و اولین محموله آنتی‌بیوتیک نیز آخر هفته وارد کشور می‌شود، درباره چرایی رصد نشدن و پیش‌بینی میزان نیاز کشور به داروها برای دچار نشدن به چنین معضلاتی، این‌گونه توضیح می‌دهد: «برای واردات سرم از اوایل تیر به شرکت‌هایی که از سوی سازمان غذا و دارو مجوز دارند، فراخوان داده شده‌بود و ۱۸‌میلیون عدد سرم در شهریور تامین شد که ۴۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است.» از نگاه وی، مشکلی برای تامین سرم در کشور وجود ندارد و تمهیدات لازم در این زمینه با توجه به شیوع بیماری‌های ویروسی از جمله آنفلوآنزا و کرونا انجام شده‌است. اسماعیلی با تاکید بر تامین ۱۷ میلیون عدد شربت آنتی‌بیوتیک در شهریور، بخشی از مشکل کمبود آنتی‌بیوتیک را مصرف بی‌رویه و تجویز غیرمنطقی این دارو می‌داند که حتی برای سرماخوردگی ساده نیز استفاده و باعث شد با کمبود مواجه شویم. آن‌طور که مشاور رئیس سازمان غذا و دارو خبر می‌دهد، به منظور رفع کمبود آنتی‌بیوتیک، جلسات مختلفی برای شرکت‌های دارویی تولید داخل برای تامین آنها تا پایان سال برگزار شد و همچنین با وارداتی که اولین محموله آن آخر هفته به کشور انجام می‌رسد، به‌زودی مشکل کمبود رفع خواهدشد.

زهرا چیذری - دبیر گروه جامعه