آیا زنبورها زانو دارند؟!
هنوز جهان طبیعت شگفتی‌هایی دارد که پژوهشگران و محققان را انگشت به دهان می‌گذارد. نظمی که پشت مخلوقات نهفته است و گاه به گاه با انجام آزمایشگاه‌هایی به آن پی می‌برند به شکل قابل توجهی برای آنها شگفت‌آور است.
در این میان البته که آگاهی از از نظم نهفته باعث پیشرفت‌هایی هم شده است، از آنجا که می‌تواند با علم به این موارد به پیوستگی حیات حیوانات تداوم بخشید، به عنوان مثال می‌توان با فراهم کردن بستر زیستی بهتر این حیوانات از انقراض آنها جلوگیری کرد و به تداوم حضور آنها در جهان امید داشت. این موضوع از جایی مهم است کهبدانیم چرخه زیستی کل حیات وحش هم نظم شگفت و پیوسته‌ای دارد و هر گونه خللی در میانه این چرخه می‌تواتند با نابودی گونه حیوانی دیگری بینجامد، اگر یک گونه در حیات وحش به واسطه‌ای به ورطه نابودی کشیده شود به این معنا خواهد بود که جان گونه‌های دیگر هم به خطر می‌افتد. خود همین زنبورها از جمله مهم‌ترین حشرات در فضای زیستی ما محسوب می‌شوند، آنها علاوه بر گرده‌افشانی‌هایی که سبب می‌شوند و همین به گسترده‌تر شدن پوشش گیاهی کمک می‌کند می‌تواند بسیاری از آفات کشاورزی را هم میان ببرد و به نوعی به امنیت غذایی انسان‌ها هم کمک کند.
در این میان اما سوالات جالب توجهی هم برای دانشمندان سبب انجام تحقیقات بسیاری شده است، از جمله همین سوال عجیب که آیا زنبورها زانو دارند؟ شاید این پرسش عجیب به نظر برسد، اما جالب است بدانید اصطلاحی در دهه 1920 میلادی در میان انگلیسی‌زبانان باب شد که برخی افراد را «زانوهای زنبورعسل» خطاب می‌کردند که به نوعی تمجید محسوب می‌شد. از آن زمان تاکنون «زانوهای زنبورعسل» توصیفی از شخص یا چیز بسیار تحسین‌شده و کارا است. اما با وجود مصطلح‌بودن چنین عبارتی، تا به امروز شاید کسی در مورد این که آیا زنبورها واقعا زانو دارند یا نه کنجکاو نشده است. زنبورها دارای استخوان ران و درشت‌نی هستند، اما آیا آنها کاسه زانویی مانند ما دارند؟
پیش از پرداختن به زانوی حشراتی چون زنبور عسل ابتدا بیایید زانویی را که بهتر می‌شناسیم بررسی کنیم؛ یعنی زانوی خودمان. زانوی انسان ساختاری پیچیده است که شامل سه استخوان ران، درشت‌نی (استخوان ساق پا) و کشکک (کاسه زانو) می‌شود. اما ساختار زانو فقط شامل استخوان نیست، بلکه مجموعه‌ای از غضروف‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها است که هماهنگ با یکدیگر عمل کرده و به شما کمک می‌کنند تا پای خود را روی زانو خم و راست کنید. بسیاری از حیوانات دیگر مانند پرندگان، پستانداران و برخی خزندگان کاسه زانویی دارند. از طرف دیگر زنبورها و حشرات مشابه دیگر، ساختار استخوانی به معنایی که حیوانات دیگر دارند را ندارند. برخلاف مهره‌داران که دارای اسکلت‌های سختی هستند که بیرون خمیده خود را نگه می‌دارند، زنبورها و سایر حشرات برعکس هستند یعنی اسکلت زنبور در بیرون قرار دارد. این اسکلت بیرونی که از ماده‌ای سخت به نام کیتین ساخته شده است، از قسمت‌های نرم داخلی آن محافظت می‌کند.
اما مانند پاهای انسان و سایر حیوانات پادار، پاهای زنبورها نیز از بخش‌های مجزا تشکیل شده است. به گفته رامش ساگیلی، محقق زنبور عسل در دانشگاه اورگان، پاهای زنبور به پنج قسمت تقسیم می‌شود که از نزدیک‌ترین نقطه به بدن شروع می‌شوند: کوکسا، تروکانتر، استخوان ران، درشت‌نی و تارسوس. زنبورها در بین استخوان ران و استخوان ساق پا، آیا زانویی شبیه زانوی ما دارند؟ به گفته ساگیلی، پاسخ منفی است. زنبورها به جای ترکیبی از تاندون‌ها، رباط‌ها و کاسه زانو، یک مفصل ساده توپی و کاسه‌ای دارند که همه بخش‌های پا را به هم متصل می‌کند.
آیسا اسدی - روزنامه‌نگار
در این میان اما سوالات جالب توجهی هم برای دانشمندان سبب انجام تحقیقات بسیاری شده است، از جمله همین سوال عجیب که آیا زنبورها زانو دارند؟ شاید این پرسش عجیب به نظر برسد، اما جالب است بدانید اصطلاحی در دهه 1920 میلادی در میان انگلیسی‌زبانان باب شد که برخی افراد را «زانوهای زنبورعسل» خطاب می‌کردند که به نوعی تمجید محسوب می‌شد. از آن زمان تاکنون «زانوهای زنبورعسل» توصیفی از شخص یا چیز بسیار تحسین‌شده و کارا است. اما با وجود مصطلح‌بودن چنین عبارتی، تا به امروز شاید کسی در مورد این که آیا زنبورها واقعا زانو دارند یا نه کنجکاو نشده است. زنبورها دارای استخوان ران و درشت‌نی هستند، اما آیا آنها کاسه زانویی مانند ما دارند؟
پیش از پرداختن به زانوی حشراتی چون زنبور عسل ابتدا بیایید زانویی را که بهتر می‌شناسیم بررسی کنیم؛ یعنی زانوی خودمان. زانوی انسان ساختاری پیچیده است که شامل سه استخوان ران، درشت‌نی (استخوان ساق پا) و کشکک (کاسه زانو) می‌شود. اما ساختار زانو فقط شامل استخوان نیست، بلکه مجموعه‌ای از غضروف‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها است که هماهنگ با یکدیگر عمل کرده و به شما کمک می‌کنند تا پای خود را روی زانو خم و راست کنید. بسیاری از حیوانات دیگر مانند پرندگان، پستانداران و برخی خزندگان کاسه زانویی دارند. از طرف دیگر زنبورها و حشرات مشابه دیگر، ساختار استخوانی به معنایی که حیوانات دیگر دارند را ندارند. برخلاف مهره‌داران که دارای اسکلت‌های سختی هستند که بیرون خمیده خود را نگه می‌دارند، زنبورها و سایر حشرات برعکس هستند یعنی اسکلت زنبور در بیرون قرار دارد. این اسکلت بیرونی که از ماده‌ای سخت به نام کیتین ساخته شده است، از قسمت‌های نرم داخلی آن محافظت می‌کند.
اما مانند پاهای انسان و سایر حیوانات پادار، پاهای زنبورها نیز از بخش‌های مجزا تشکیل شده است. به گفته رامش ساگیلی، محقق زنبور عسل در دانشگاه اورگان، پاهای زنبور به پنج قسمت تقسیم می‌شود که از نزدیک‌ترین نقطه به بدن شروع می‌شوند: کوکسا، تروکانتر، استخوان ران، درشت‌نی و تارسوس. زنبورها در بین استخوان ران و استخوان ساق پا، آیا زانویی شبیه زانوی ما دارند؟ به گفته ساگیلی، پاسخ منفی است. زنبورها به جای ترکیبی از تاندون‌ها، رباط‌ها و کاسه زانو، یک مفصل ساده توپی و کاسه‌ای دارند که همه بخش‌های پا را به هم متصل می‌کند.
آیسا اسدی - روزنامه‌نگار
ضمیمه قفسه کتاب
