گفتوگو با عوامل برنامه «خانه ما» همزمان با نزدیك شدن به پخش فصل 8
«خانه ما» از چالش تا خلاقیت
خیلی وقتها ممكن است برای شما هم پیش آمده باشد كه كنترل به دست، مدام از شبكهای به شبكه دیگر بپرید و بهدنبال برنامهای باشید كه آنقدر جذاب باشد تا برای لحظاتی بتواند سرگرمتان كند. اتفاقی كه گاهی جای خالیاش بین برنامههای مختلفی كه روی آنتن میرود هم حس میشود. این جریان باعث شده گروهی دست به كار شوند و سراغ فضایی بروند كه در صدا و سیمای ما تا مدتی پیش وجود نداشته است. «رئالیتی شو» یا نمایش واقعی تلویزیونی كه یكی از شاخه هایش به مستند - مسابقه اختصاص دارد، ژانری است كه دستکم در تلویزیون ما جدید محسوب میشود و مدتی است گروههایی سراغ ساخت و تولید آن رفتهاند. این شیوه برنامهسازی كه البته سال هاست در كشورهای مختلف طرفداران زیادی پیدا كرده، در قالب یك فضای واقعی و گاهی جریان عادی زندگی، شرایطی را رقم میزند كه در طول آن شركتكنندگان با چالشهایی روبه رو میشوند كه همراه شدن با آنها خالی از لطف نیست. «خانه ما» یكی از این تولیدات است كه بعد از مجموعه «فرمانده» كه آن هم در همین گروه قرار میگرفت، سراغ خانوادهها رفته است. در این مستند - مسابقه، گروه یك ماه به واسطه مبلغ محدودی كه به هر خانواده از شركتكنندگان میدهد، آنها را با تنشها و ماجراهایی روبه رو میكند كه دست و پنجه نرم كردن با آن كار سادهای نیست. هر خانواده هم در این گیر و دار بسته به مدیریت و خلاقیتش از این چالشها عبور میكند و در نهایت برنده میدان اعلام میشود. شروع فصل هفتم این برنامه از 30 خرداد بهانهای شد تا گپ و گفتی با عوامل آن داشته باشیم.
این فصل از «خانه ما» در ایام نوروز تصویربرداری شده و این بار هم سه خانواده در آن به رقابت میپردازند. خانوادههایی كه شباهتها و تفاوتهایی با یكدیگر دارند كه زمینهساز رقابت مثبت بین آنها میشود. فصل جدید این مستند مسابقه به كارگردانی احسان عمادی و امین كفاشزاده و تهیهكنندگی حسین افشار در ده قست ۵۲ دقیقهای پنجشنبهشبها ساعت ۲۱ از شبكه نسیم سیما روی آنتن میرود.
تلاش برای فرار از تکرار
در همه فصلهایی كه از خانه ما میگذرد، میتوان گفت كه بازار این برنامه به نسبت خودش همچنان داغ است و مخاطبانش را دارد؛ اما این كه چه اتفاقی رخ داده تا مخاطب درگیر تكرار نشود، موضوعی است كه عمادی درباره اش میگوید: همانطور كه میدانید برنامه از نظر فرم چالش ها، فضای كلی بین خانواده و محتوایی كه به دنبال رساندن یك پیام به مخاطب است، اسكلتی ثابت دارد و در تمام این فصلها آن فرم ثابت تا حدی حفظ شده است. در این گیر و دار سعی شده تا سبك زندگی اقتصادی خانواده ایرانی، شكل مشورت كردن و تصمیمگیریهایش را ببینیم و در كنارش به صورت غیرمستقیم الگوسازی را شكل دهیم كه شاید تلنگری به مخاطب بزند كه میتواند هزینه را طوری مدیریت كرد كه اتفاقات خوبی رخ دهد. در كنار اینها از سوی دیگر برای آنكه چالشها برای مخاطب تكراری نشود و شركتكنندهها هم با مسابقه تازهای مواجه شوند، تغییراتی را در هر فصل ایجاد میكنیم. این تغییرات گاهی به دلیل شرایط اقلیمی و موارد دیگر آن منطقه بوده و بخشی از آن هم به بازطراحی مأموریتها ختم میشود. مثل چالش «نجات دنیا» در رشت یا تبریز كه در آن گفتیم میشود كه قدمی را برای دنیا برداری كه عوایدی برای شما ندارد اما باید هر كدام از ما به فكرش باشیم.
نه به کلیشه
درباره این مسابقه همیشه عناوینی مثل «معرفی سبك زندگی و اصلاح الگوی مصرف» مطرح میشود، مواردی كه شاید در نگاه اول كلیشهای به نظر بیایند اما اینجا در عمل سعی شده تا به آن از زاویه دیگری توجه شود، جریانی که عمادی هم به آن اشاره كرد و گفت: به طور كلی طراحی اولیه برنامه بر همین اساس بوده و وقتی شما مبلغ محدودی را به خانوادهای میدهید و از آنها میخواهید كه یك ماه با آن زندگی كنند، خواهناخواه همین اتفاق و مواردی كه به آن اشاره كردید در زندگیاش رخ میدهد و به هر حال مجبور میشود خیلی از خرجهای غیرضروری را كنار بگذارد و جریانی را شكل دهد كه شاهدش هستید. در این بین آنچه ما بیشتر مدنظرمان هست این بود كه چنین تغییری لزوما به معنی سختی كشیدن نیست، البته كه دشواریهایش را دارد اما واقعا این طور نیست كه نتوان با این مبلغ خوش بود و زندگی كرد.
خانواده خلاق
او با اشاره به انتخاب خانوادههای شركتكننده اضافه كرد: در این بین با توجه به هدفی كه داشتیم، همیشه خانوادههایی را انتخاب كردیم كه خلاقیت داشته باشند، بتوانند فضای فكریشان را باز بگذارند و پذیرای چالشها باشند. به هر حال، در این فصلها خانوادههایی بودند كه میخواستند به خودشان خیلی سختی دهند، اتفاقی كه هیچ وقت مد نظر ما نبوده و در بین شركتكنندهها شاید فقط یك بار پیش آمده كه خانوادهای كه كمخرجتر بوده برنده شود، این تلقی نادرستی است كه باید با این بودجه آن طور زندگی كرد و این خلاقیت شركتكننده است كه چطور میتواند در آن شرایط زندگیاش را بگذراند.
یكی از مواردی كه این روزها خیلی باب شده حضور چهرهها به هر بهانهای در گوشهای از برنامهها و مسابقههایی است كه در هر شبكهای روی آنتن میروند، اتفاقی كه با گذشت هشت فصل از «خانه ما» هنوز در این برنامه رخ نداده و گویا قرار هم نیست كه رخ دهد، مسالهای كه عمادی دربارهاش میگوید: ما از ابتدا خیلی در برابر وسوسه و پیشنهاداتی كه برای حضور چهرههای مشهور میشد، مقاومت كردیم، در شرایطی كه متأسفانه فضای كلی برنامههای تلویزیونی ما به این سمت رفته است كه انگار بدون چهره نمیشود موفق عمل كرد، همانطور كه میبینید مدتی است كه دیگر حتی مجری هم نمیآورند و بازیگران جای آنها را گرفتهاند، روند چهرهمحوری كه همچنان ادامه دارد. در این میان مهمترین چالشی كه ما در هر فصل داریم همین است كه این خانوادهها بدون آنكه یكی از آنها از دیوار بالا برود یا كار عجیب و غریبی كرده باشد، در نوع خودش دیده شود و جذابیت داشته باشد. همه آنها آدمهای معمولی هستند كه در همان شرایطی كه زندگی میكنند در قاب تصویر حضور دارند. این نگاه ماست كه زندگی همین آدمهایی كه دور و برمان هستند میتواند جذابیت زیادی داشته باشد. من فكر میكنم این اولین بار است كه به این شیوه دوربین وارد یك خانواده ایرانی میشود و با رعایت همه حرمتها و محدودیتها تا حد ممكن تصویر واقعی از زندگی آنها، بحثها، شادی و دلخوریهایشان و... را میبینیم. جای خوشحالی دارد كه میزان استقبال و بازخوردهایی كه دریافت كردیم، نشان میدهد حداقل تا حدی توانستیم در این مسیر موفق باشیم. در واقع خانه ما نشان میدهد كه لزومی ندارد برای برنامهسازی حتما به چهرههای مشهور تكیه كرد و فقط روی آنها حساب كرد.
شما وقتی یك چهره را میآورید 50 درصد مساله كه همان دیده شدن برنامه است را به سادهترین شكل ممكن حل میكنید، ولی وقتی از چنین روشی استفاده نكنید كار سختتر میشود و سر ما هم برای این سختی درد میكند، این كه چطور یك آدم معمولی را به یك چهره تبدیل كرد، اتفاقی كه بهخصوص در شهرهای كوچكتر قابل مشاهده است.
یک جریان متفاوت
طراحی چالشها كه عمادی آن را از مهمترین دغدغههایی كه پیش رو دارند میداند، از مواردی است كه همانطور كه ذكر شد در هر فصل تغییر میكند و باید برای آن فكر شود تا گروههای شركتكننده بتوانند جذابیتی كه میتوانند در گیر و دار این چالشها ایجاد كنند را بالفعل كنند. موضوع دیگر هم خانوادهها هستند، شركتكنندههایی كه انتخاب هر كدام از آنها از این نظر كه بتوانند جلوی دوربین آن طور كه باید باشند و مسابقه را ادامه دهند یا نه، یك ریسك را به همراه دارد. عمادی در این باره عنوان كرد: این موضوع یعنی ریسكی كه هر كدام از شركتكنندگان برای ما دارد باعث شده تا گاهی در بعضی از فصلها اشتباهاتی صورت گرفته باشد، مساله اصلی این است كه تولید چنین برنامهای به قولی راه نكوبیده است و كسی قبلا آن را در كشور ما نرفته است، به همین دلیل مجبوریم كه خودمان در این مسیر پیش برویم و با آزمون و خطا تجربه كسب كنیم. این جریانی است كه تولید آن با یك فیلم یا سریال كاملا تفاوت دارد و ممكن است اگر گروهی از فضای دیگری وارد این جریان شوند خیلی زود كم بیاورند و نتوانند ادامه دهند. با این حال ما تا الان توانستیم خوب پیش برویم و امیدوارم كه این روند ادامه پیدا كند.