توقیف نفتكش براساس ادعاهای بی‌پایه
شش هفته قبل در تاریخ 13 تیر بود كه تفنگداران دریایی انگلیس در یك نمایش شبانه به نفتكش گریس1 حمله كردند و آن را با ادعای این‌كه حامل نفت ایران به سوریه بوده و تحریم‌های اتحادیه اروپا را نقض كرده، توقیف كردند.
اما این ادعایی بود كه از جهات مختلف، مخدوش بود. اول این‌كه نفتكش گریس1 در آب‌های بین‌المللی حركت می‌كرد و نزدیك‌ترین آب‌های سرزمینی به محل نفتكش، آب‌های سرزمینی جبل‌الطارق بود كه منطقه‌‌ای است مورد مناقشه میان انگلیس و اسپانیا.  بر این اساس نیروهای انگلیسی به لحاظ قوانین بین‌المللی دریانوردی حقی برای توقیف این نفتكش نداشتند.
نكته دوم این‌كه ادعای انگلیسی‌ها مبنی بر این‌كه مقصد محموله نفتی ایران، سوریه بوده است صحت نداشت و عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه كشورمان در همان مقطع این ادعا را رد كرد و گفت: برخلاف ادعای انگلیس، مقصد آن كشتی سوریه نبوده و بندری كه از سوریه نام بردند اصولا ظرفیت پذیرش چنین سوپرتانكری را ندارد.
هدف جای دیگری بوده و از آبراه بین‌المللی در جبل الطارق عبور می‌كرده و هیچ قانونی به دولت انگلیس این اجازه را نمی‌دهد كه این نفتكش را متوقف كند.
نكته سوم این بود كه ایران هیچ الزامی برای تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه ندارد و حتی خود اروپایی‌ها بارها از این‌كه آمریكا تحریم‌های یكجانبه خود را علیه دیگر كشورها اعمال می‌كند، انتقاد كرده‌اند و معلوم نیست لندن با چه توجیهی با استناد به تحریم اتحادیه اروپا، محموله نفتی ایران را توقیف كرد.


نقشه از آمریكا، اجرا از انگلیس
از همان ابتدا مشخص بود توقیف محموله نفتی ایران از سوی انگلیس به سفارش آمریكا صورت گرفته است و مقامات اسپانیایی كه كشورشان یكی از مدعیان آبراه بین‌المللی جبل‌الطارق است اعلام كردند انگلیس به درخواست آمریكا، نفتكش گریس 1 را توقیف كرده است.
دلیل آن هم مشخص بود چرا كه دو هفته قبل از توقیف این نفتكش، یك فروند پهپاد 120 میلیون دلاری آمریكا به دلیل تجاوز به آسمان جمهوری اسلامی ایران توسط سپاه پاسداران سرنگون شد و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور تندرو این كشور پس از خط و نشان كشیدن‌های فراوان، نتوانست هیچ كاری بكند و از این مسیر به دنبال انتقام گرفتن از ایران برآمد.جزئیاتی هم كه درباره توقیف این نفتكش منتشر شد كاملا نشان داد این اقدام با برنامه‌ریزی قبلی صورت گرفته است؛ از جمله این‌كه قوانین دولت محلی جبل‌الطارق، دقیقا ۳۶ ساعت قبل از گذر نفتكش از این منطقه، دستخوش تغییراتی شد كه تفنگداران انگلیسی به‌راحتی بتوانند با استناد به این قوانین، نفتكش را اشغال و سپس توقیف كنند.



مقابله به مثل ایران
ایران از همان ابتدای توقیف گریس 1 از سوی انگلیس، این اقدام را دزدی دریایی خواند و از طریق رایزنی‌ و شكایت به مراجع بین‌المللی خواستار آزادی سریع آن شد.
در یكی از اولین واكنش‌ها محمدجواد ظریف، وزیر خارجه كشورمان، اقدام انگلیس در توقیف غیرقانونی نفتكش حامل نفت ایران را اقدامی نیابتی از سوی «تیم ب» دانست و با بیان این‌كه دزدی دریایی انگلیسی‌ها یك بدعت خطرناك است بر ضرورت پایان یافتن آن تاكید كرد.
همچنین وزارت خارجه چندین بار سفیر انگلیس در تهران را احضار كرد و پس از گذشت چند روز از توقیف این محموله نفتی، رئیس‌جمهور با هشدار شدیدی به لندن گفت: شما آغازگر ناامنی هستید و تبعات آن را بعدا درك خواهید كرد. با وجود این هشدارها همچنان نفتكش گریس 1 در توقیف بود تا این‌كه اتمام حجت رهبر انقلاب صورت گرفت و همان موقع مشخص شد ایران وارد فاز پاسخگویی عملی به دزدی دریایی انگلیس خواهد شد. رهبر انقلاب 25 تیر طی سخنانی با انتقاد بسیار شدید از دزدی دریایی انگلیسی‌های خبیث گفتند: عناصر مؤمن در جمهوری اسلامی این كارها را بی‌جواب نمی‌گذارند و در فرصت و جای مناسب پاسخ خواهند داد.
پس از بیانات رهبر انقلاب و دو هفته پس از توقیف گریس 1 بود كه یك فروند نفتكش انگلیسی با نام«stena impero» هنگام عبور از تنگه هرمز توسط یگان شناوری منطقه یكم نیروی دریایی سپاه توقیف شد.
البته توقیف این نفتكش بر خلاف اقدام نیروی دریایی انگلیس كه دزدی دریایی بود، براساس قوانین بین‌المللی و به دلیل تخلفاتی صورت گرفت كه از سوی این نفتكش انجام شده بود. در همان مقطع سازمان بنادر و دریانوردی استان هرمزگان فهرستی از تخلفات این نفتكش را اعلام و به علت رعایت نكردن قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی از یگان شناوری منطقه یكم نیروی دریایی سپاه، خواستار توقیف این نفتكش شد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور كشورمان چند روز قبل درباره دلایل توقیف این نفتكش توضیح داد وقتی با كشورهای مختلف در شرایط دوستی و همكاری به‌سر می‌بریم، ممكن است از بعضی تخلفات آنها در تنگه هرمز بگذریم، اما در شرایط فعلی، هیچ ضرورتی برای نادیده گرفتن تخلفات نمی‌بینیم و بر همین اساس، نفتكش انگلیسی كه قوانین را نقض كرده بود متوقف شد.




لندن؛ از تهدید تا مصالحه
فردای توقیف شناور انگلیسی، ابتدا لندن مواضع سفت و سخت رسانه‌ای پیشه كرد و جرمی هانت از پاسخ مقتدرانه و البته حساب‌شده دولت انگلیس صحبت كرد. چند روز بعد هم در شرایطی كه ترزا می، آخرین روزهای كاری خود را به عنوان نخست‌وزیر انگلیس سپری می‌كرد، دولت انگلیس جلسه فوق‌العاده‌ای برای بررسی این‌موضوع برگزار كرد، اما برخلاف خط و نشان‌های اولیه، اثری از اقدامات شدید و غلیظ در میان تصمیمات اتخاذ شده در این جلسات نبود. فقط انگلیسی‌ها تهدید كردند یك ناو جدید به خلیج‌فارس اعزام و تلاش می‌كنند ائتلافی با حضور كشورهای اروپایی برای حفاظت از خطوط كشتیرانی در خلیج‌فارس ایجاد كنند كه البته این هم به شكستی دیگر برای لندن تبدیل شد.
البته پس از تغییر و تحولات اخیر در انگلیس و انتخاب بوریس جانسون به عنوان نخست‌وزیر جدید این كشور، لندن اعلام كرد به ائتلافی كه از سوی آمریكا برای حضور در خلیج‌فارس در حال تشكیل است، می‌پیوندد.



فرستادن واسطه از سوی انگلیس
انگلیسی‌ها پس از خط و نشان‌های اولیه، مواضع خود را نرم كردند و کوشیدند از در مصالحه در آیند و جرمی هانت، وزیر خارجه وقت انگلیس در تماس تلفنی با وزیر خارجه كشورمان اعلام كرد، اگر اطمینان حاصل شود نفتكش ایرانی به سوریه نمی‌رود، آزادی آن تسهیل می‌شود.در این مدت انگلیسی‌ها واسطه‌هایی نیز به ایران فرستادند كه از جمله آنها سفر چند ساعته عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق به تهران و سفر یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان بود. پس از آن بود كه به نوعی موضوع مبادله كشتی‌های توقیف‌شده از سوی ایران و انگلیس مطرح شد اما این اتفاق هم نیفتاد و توقیف محموله نفتی ایران ادامه یافت تا نهایتا پنجشنبه گذشته در شرایطی كه هنوز نفتكش انگلیسی در توقیف ایران است انگلیسی‌ها نفتكش حامل نفت ایران را آزاد كردند.



آخرین سنگ‌اندازی‌های آمریكا
از دوشنبه گذشته اخبار ضد و نقیضی مبنی بر احتمال آزادی گریس1 منتشر شد و در شبكه‌های اجتماعی دست به دست چرخید. نهایتا روز پنجشنبه بود كه رسانه‌های محلی جبل‌الطارق خبر از آزادی گریس 1 در ساعات آینده دادند و اعلام كردند دولت جبل‌الطارق، كاپیتان و سه نفر از اعضای كادر گریس ۱ را آزاد كرده است. اما لحظاتی قبل از آزادی این نفتكش، رسانه‌های بین‌المللی اعلام كردند وزارت دادگستری آمریكا خواستار توقیف و مصادره این كشتی به نفع آمریكا شده است. این درخواست فقط چند ساعت پیش از آن كه دولت جبل‌الطارق آماده آزادی این كشتی بود، انجام شد اما قاضی دیوان‌عالی جبل‌الطارق با بیان این‌كه درخواست آمریكا برای توقیف كشتی به دست دادگاه نرسیده، گفت: مجوز آزادی كشتی گریس ۱ را صادر كرده است. به این ترتیب تلاش‌های آمریكا كه در آخرین لحظه قصد داشت مانع رفع توقیف نفتكش شود با شكست تحقیرآمیزی مواجه شد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه كشورمان پس از انتشار خبر آزادی نفتكش گریس ۱ در توییتی نوشت: «آمریكا كه در تحقق اهدافش از طریق تروریسم اقتصادی از جمله با محروم كردن بیماران سرطانی از دارو شكست خورده است، از نظام قضایی سوء‌استفاده كرده تا به اموال ما در آب‌های آزاد دستبرد بزند. این تلاش برای دزدی دریایی، نشانگر بی‌اعتنایی دولت ترامپ به قوانین است.»
البته آمریكا پس از آن‌كه در تلاش‌های خود برای ممانعت از آزادی نفتكش ناكام ماند خدمه نفتكش گریس را تهدید به ابطال روادید كرده است.



ادعای اخذ تعهد از ایران
وزارت امورخارجه انگلیس در بیانیه‌ای به آزادی ابرنفتكش «گریس ۱» توسط دولت جبل‌الطارق واكنش نشان داد و مدعی شد كه دولت‌ جبل‌الطارق از ایران ضمانت گرفته كه این كشتی به سوی سوریه حركت نكند. در ادامه این بیانیه آمده است: ایران باید به ضمانتی كه داده پایبند بماند.
اما محمدجواد ظریف در واكنش به چنین ادعاهایی به یادداشتی كه توسط سفارت كشورمان در لندن به وزارت‌خارجه انگلیس داده شده اشاره كرد و با تاكید دوباره بر این‌كه توقیف ابرنفتكش «گریس ۱» توسط دولت جبل‌الطارق و نیروی دریایی انگلیس صد درصد نامشروع بوده در توئیتی نوشت: در یادداشت سفارتمان در لندن به وزارت امورخارجه انگلیس به توقیف نامشروع ابرنفتكش اعتراض، بیانیه‌های عمومی‌مان نسبت به مقصد این كشتی تكرار و شفاف‌سازی شده كه تحریم‌های اتحادیه اروپا به ایران اطلاق نمی‌شود (موضع اكثر اروپایی‌ها نیز همین است). چیزی این حقیقت را تغییر نمی‌دهد كه توقیف این نفتكش صد درصد نامشروع بوده است.»
سخنگوی وزارت خارجه كشورمان هم تاكید كرد: ایران هیچ تعهدی مبنی بر نرفتن نفتكش گریس-۱ به سوریه نداده است. سید عباس موسوی با بیان این‌كه ایران در همه حوزه‌ها از جمله نفت و انرژی، از سوریه حمایت می‌كند، افزود: این كار قانونی است و به هیچ كشور ثالثی ربط ندارد. جمهوری اسلامی ایران به هر مشتری قدیمی و تازه‌ای كه بخواهد، نفت خود را می‌فروشد.
موسوی با اشاره به توییت وزیر امورخارجه و سفیر كشورمان در لندن عنوان كرد: آنچه علنا اعلام كردیم صرف بیان واقعیت در مورد مقصد كشتی گریس 1 بود كه از ابتدا هم قرار نبود به سوریه برود.
وی در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان تاكید كرد: از ساعات اولیه توقیف نفتكش اعلام كردیم كه مقصد نفتكش سوریه نبوده و تا انتها هم بر سر همین حرف باقی مانده و تاكید كردیم كه اگر هم مقصد نفتكش سوریه بود بازهم به كسی ربطی نداشت.
موسوی خاطرنشان كرد: درحقیقت آنها به‌خاطر خروج آبرومندانه از این اقدام غیرقانونی و دزدی دریایی، بحث تعهد را مطرح كردند.



تغییر نام گریس 1 به آدریان دریا
جلیل اسلامی - معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در تشریح آخرین جزئیات رفع توقیف نفتكش گریس1 و آماده‌سازی آن برای خروج از جبل‌الطارق گفت: طبق درخواست مالك كشتی هم اكنون این نفتكش تحت پرچم ایران است و نام آن به آدریان دریا تغییر یافت. در روزهایی كه گریس یك در توقیف جبل‌الطارق بود كشور پاناما استفاده از گریس یك با پرچم این كشور را پایان داد.
وی همچنین بیان كرد: از منظر تامین سوخت و مواد خوراكی هیچ مشكلی وجود ندارد و پس از سوختگیری و تامین مواد خوراكی، بازدیدهای فنی و موتورخانه‌ای و بررسی تجهیزات، این نفتكش حركت خود را آغاز می‌كند. اسلامی با بیان این‌كه کارکنان و خدمه داخل نفتكش خود امكان بررسی تجهیزات و آماده‌سازی كشتی را دارند، افزود: مشكل خاصی در ادامه دریانوردی این نفتكش وجود ندارد.