کارمند مافنگی هزاردستان علی حاتمی، مأمور سرشماری می‌شود. جایی می‌گوید: «چه چیزی در سر این مردم فعله مافنگی هست که ارزش شمردن داشته باشد؟» کارمند فاسد دوره پهلوی درکی از اهمیت ملت نداشت و صادقانه حرفش را می‌زد. اما نظرسنج فاسد درس‌خوانده که کارکردن با نرم‌افزارهای آفیس را به‌خوبی بلد شده، جور دیگری جلو می‌رود تا با همان هدف نظرسازی کند.
یک مؤسسه نظرسنجی در هلند درباره کرونا در ایران اواخر اسفند98 نظرسنجی می‌کند. گام اول را کج برمی‌دارد؛ می‌نویسد از طریق شبکه‌های اجتماعی نظرسنجی کرده است البته توضیح نمی‌دهد با چه مکانیسمی. این مؤسسه استدلال نمی‌کند از کجا اطمینان یافته است کسانی که در نظرسنجی شرکت کرده‌اند، ساکن ایران بوده‌اند؟
 حال این مؤسسه نظرسنجی به زبان فارسی می‌نویسد: 77درصد مردم، اطلاعات مربوط به کرونا را از طریق رسانه‌های اجتماعی، ۷۷درصد از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای و ۲۸درصد از صداوسیما دریافت می‌کنند.
یعنی طرف با شبکه‌های اجتماعی(آن‌هم با روشی نامعلوم) نظرسنجی می‌کند و نتیجه می‌گیرد مردم خبرهایشان را از شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند. روشن است تنها کسانی توانسته‌اند در این نظرسنجی شرکت کنند که به شبکه‌های اجتماعی دسترسی داشته‌اند. عریان‌تر آن که ۷۷درصد از صددرصد کاربران شبکه‌های اجتماعی، اخبارشان را از این طریق پیگیری می‌کنند. اتفاقا پرسش اینجاست چطور ۲۳درصد کاربران شبکه‌های اجتماعی اخبار کرونا را از طریق این شبکه‌ها دریافت نمی‌کنند؟
در فراز دیگری از این نظرسنجی نوشته می‌شود: ۶۱درصد مردم به اندازه کافی و ۱7درصد مردم اصلا به اقلام بهداشتی و پیشگیری دسترسی ندارند.
بعد تیتر می‌کند، بیشتر مردم ایران به اقلام بهداشتی دسترسی ندارند. نظرسنج هلندنشین، هیچ شهودی از داخل ایران ندارد یا نمی‌خواهد داشته باشد. یعنی به نظرش طبیعی است صددرصد افراد به شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارند، ولی ۷۸درصد از همان مردم به اقلام بهداشتی که در بسیاری از مراکز رایگان توزیع می‌شود، دسترسی نداشته باشند. یعنی همه مردم ممکن است گوشی هوشمند داشته باشند، ولی چهار پنجم‌شان به ماسک و مواد ضدعفونی دسترسی نداشته‌باشند. حال همین نظرسنجی می‌گوید حدود 80درصد مردم ایران به نهادهای دولتی و حکومتی اعتماد ندارند.
یک سطر پایین‌تر تنها ۱۹درصد مردم به هیچ‌جا اعتماد ندارند، ولی ۸۱درصد باقیمانده بالاخره به جایی اعتماد دارند یا مراکز درمانی و بهداشتی یا نهادهای مردمی یا ستادملی مبارزه با کرونا یا نهادهای نظامی و انتظامی یا وزارت بهداشت و البته ۲۸درصد هم به سازمان جهانی بهداشت.
جالب است اعتماد مردم به سازمان جهانی بهداشت و نهادهای مردمی یکسان است. نهادهای مردمی که روز و شب در صحنه بوده و با هر نیتی به فکر خدمت‌رسانی هستند هم‌اندازه سازمان جهانی بهداشت است. (چرا با این اقبال، سازمان جهانی بهداشت صفحه فارسی‌اش را راه‌اندازی نمی‌کند؟)
این به کنار، کادر درمان این کشور جزئی از نهادهای دولتی و حکومتی است. پزشکان و پرستاران و مسؤولان بیمارستان از کجا هدایت و رهبری می‌شوند؟ به چه پروتکل‌هایی عمل می‌کنند؟ چطور می‌شود بیش از ۶۲درصد مردم به وزارت بهداشت مستقیم یا غیرمستقیم اعتماد داشته باشند، ولی ۷۸درصد مردم به هیچ نهاد دولتی و حکومتی اعتماد نداشته باشند؟!
 انتهای گزارش هم کارهای آماری بامزه‌ای انجام شده است؛ مثلا 2/0درصد گفته‌اند کرونا دارند، پس ۹۴هزار نفر در کشور کرونا دارند. یا 56/0درصد با توجه به شواهد و علائم بنا به تشخیص خودشان مبتلا هستند، پس ۳۵۷هزار نفر در کشور مبتلا هستند. بعد با همین متد تازه و البته با اعتماد به‌نفس نتیجه گرفته‌اند ۳۰۰هزار نفر هم در خانواده این افراد باز به تشخیص مصاحبه‌شونده، مبتلا به کرونا هستند و... باور کنید اینها شوخی نیست و عین عبارت‌های مؤسسه هلندی‌نشین است.
در آخرین سطر نوشته‌شده این نظرخواهی هلندی با نظرخواهی ایسپا (وابسته به جهاد دانشگاهی) همخوانی دارد. چون در این نظرسنجی ۹۲درصد مردم گفته‌اند موافق قرنطینه شهرها هستند و در آن نظرخواهی ۸۹درصد مردم چنین نظری داشته‌اند، پس نتیجه گرفته‌اند نظرسنجی آنها از واقعیت جامعه ایران دور نیست.
اولا شبیه بودن دو عدد در دو نظرسنجی نامعتبر و معتبر به معنای معتبر بودن نظرسنجی نامعتبر نیست.
ثانیا، هلندی‌ها غش در معامله کرده‌اند. چون در نظرسنجی اینها گفته شده ۹۲درصد مردم با قرنطینه شهر خود موافق هستند. ولی در نظرسنجی ایسپا گفته شده ۸۹درصد مردم با قرنطینه شهرهایی که در آن کرونا شیوع گسترش بیشتری داشته است موافقند. به نظرتان این دو نتیجه یکسان است؟
ایسپا در همان بازه یعنی اواخر اسفند نظر مردم را سنجیده است. ایسپا تلفنی نظرسنجی کرده است. چون حدود یک سوم مردم ما به شبکه‌های اجتماعی دسترسی پیوسته ندارند. ولی خط تلفن به همه جا کشیده شده است. با این همه ایسپا به طور کامل گزارش خود را منتشر نکرده است.
گمان هلندی درست عمل نکرده و احتمال زیاد با غرض‌ورزی سیاسی نتایج را منتشر کرده است. مفاسد استدلالی هلندی را بیان کردیم.
اما ممکن است برخی نتایج مؤسسه هلندی درست باشد و حتی حقایق اجتماعی و سیاسی مهم دیگری زیر پوست شهر در جریان باشد که ما از آن بی‌خبریم. بهترین راه این است ایسپا هم نتایج را کامل منتشر کند. دلیلی ندارد آدمی از واقعیت‌ها فرار کند؛ واقعیت‌هایی که با روش درست سنجیده و مطرح شده باشد.