سوال: مریم. م هستم از تهران تماس می‌گیرم. در زمان آلودگی هوا به شدت دچار سوزش بینی و تورم در بخش میانی و داخلی بینی می‌شوم؛ به‌طوری‌که تنفس برایم سخت شده و باید از راه دهان نفس بکشم. لطفا مرا راهنمایی بفرمایید در روزهای آلوده، به این وضعیت وخیم و آزاردهنده دچار نشوم.

​​​​​​​دکتر ژاله امینی - متخصص و جراح
ساختار بینی انسان مانند لوله صاف و مستقیم نیست که از ورودی آن هوا وارد شده و از خروجی آن هوا خارج شود. داخل بینی، شاخک‌هایی وجود دارد که دو شاخک در کف بینی بوده و طول شاخک تحتانی، دو تا سه سانتی‌متر است. شاخک دیگر در بخش میانی و دیگری در بخش بالایی قرار دارد. شاخک بالایی کوچک است. این شاخک‌ها به دو منظور در بینی وجود دارند؛ نخست گرم و مرطوب شدن هوای وارد شده به بینی و جلوگیری از ورود هوای خشک به حنجره و ریه. دوم، به دام افتادن غبارها و آلاینده‌های میکرونی وارد شده به محفظه بینی و بیرون راندن آنها. از سوی دیگر لایه‌ای که روی این شاخک‌ها را پوشانده، مخاطی است که مژک داشته و این مژک‌ها مانند جارو عمل می‌کنند. بنابراین وقتی غلظت آلاینده‌های داخل بینی افزایش پیدا می‌کند، نخستین اتفاق از کار افتادن مژک‌هاست. در مرحله بعد موادی از داخل این شاخک‌ها و سلول‌ها ترشح می‌شوند که باعث تورم بینی شده و شاخک‌های بینی مانند بادکنک متورم می‌شود. این تورم گاهی روزها و هفته‌ها ادامه دارد. در افرادی که زمینه حساسیت دارند، این حالت به این دلیل که سلول‌های داخل مخاط بینی آماده واکنش نسبت به ورود مواد خارجی هستند، شدیدتر است. از آنجا که شاخک‌ها، عصب دارند بنابراین در افرادی که میگرن داشته یا  ژن میگرن در خانواده آنها وجود دارد، دردهایی در ناحیه میانی و پیشانی، به‌صورت درد سوزشی یا  تیرکِشنده داخل کاسه سر حس می‌شود. استفاده از سرم‌های شست‌وشو نخستین راهکار درمان است. انواع اسپری‌ها نیز برای کنترل این حالت کاربرد دارند؛ عملکرد گروهی از اسپری‌ها، کوچک کردن شاخک‌های بینی است. البته از این نوع نباید به صورت دائم استفاده کرد؛ برای مثال آنها را باید دو شب استفاده کرد و سه شب استفاده از آنها را متوقف کرد. گروهی دیگر از اسپری‌ها از ترشح مواد تورم‌زا به داخل بینی ممانعت می‌کنند. این اسپری‌ها حاوی «کورتن» یا «آنتی‌هیستامین» بوده و مقدارکورتن این اسپری‌ها نگران‌کننده نیست؛ چون فقط در بینی باقی مانده و جذب بدن نمی‌شود. گروه سوم، اسپری‌هایی هستند که روی اعصاب بینی ـ اعصاب خودکار بینی ـ اثر گذاشته و آبریزش بینی را متوقف می‌کنند، به این دلیل که آبریزش بینی ناشی از اختلال در عملکرد سیستم خودکار بینی است. برای افراد دچار حساسیت، داروی خوراکی ضدحساسیت هم قابل استفاده است. اما برای افرادی که دچار حساسیت نیستند، استفاده از اسپری و سرم کافی است. اگر بیمار، با وجود مصرف چند هفته‌ای از این اسپری‌ها یا سرم، پاسخ مناسب دریافت نکرد، باید عامل گرفتگی بینی برطرف شود. در این حالت شاید نیاز به جراحی باشد، که تشخیص آن نیز به عهده متخصص است.

تهیه و تنظیم: مهتاب خسروشاهی