در سیویكمین سالروز خلق تابلوی «آزمون بزرگ» محمود فرشچیان، با موضوع عید قربان با جلیل جوكار در این باره گفتوگو كردهایم
سربلندی فرشچیان در یک آزمون بزرگ
آن روز كه نگارگر 56 ساله ایرانی قلممو به دست گرفت و پشت بوم رفت تا در روز عید قربان سال 1367، اثر جدیدی را این بار برای این عید مسلمانان خلق كند و هفت ماه بعد آن را تكمیلشده به نمایش بگذارد، لابد میدانست تابلوی «آزمون بزرگ» به گنجینه آثار ارزشمندش افزوده میشود اما شاید نمیدانست امروز، پس از گذشت 31 سال از آن روز و وقتی در آستانه 90 سالگی قرار دارد، هنوز وقتی بخواهند به نسبت هنر و عید قربان بپردازند، بیفاصله و بلاانقطاع یاد آن تابلو بیفتند؛ تابلویی كه حالا چند سال است در موزه شخصی او در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد نگهداری میشود. شرح یك امتحان بزرگ برای یك انسان بزرگ، امتحانی سخت برای پدری پیر كه سالها در انتظار فرزندی بود و بشارتی كه خداوند به او میدهد: قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُك بِغُلامٍ عَلِیمٍ (گفتند مترس كه ما تو را به پسری دانا مژده میدهیم.) تكنیك «آزمون بزرگ» استاد محمود فرشچیان، اكریلیك است در سبك مینیاتور. مینیاتوری كه حالا آنقدر امضای فرشچیان پایش ثبت شده كه ما سبكی را میتوانیم بهراحتی در قامت نگارگری ایران رصد كنیم به نام سبك فرشچیان. به همین بهانه، یعنی سالروز عید سعید قربان، و سالروز آغاز خلق تابلوی «آزمون بزرگ» كه شرح هنرمندانه تصویر قربانیگاه اسماعیل است، از جلیل جوكار سراغ گرفتهایم تا در اینباره برایمان بگوید. جوكار، هنرمندی است با درجه یك هنر (دكترا) در رشته نگارگری از شورای عالی فرهنگ و هنر. حدود چهار دهه در كار هنر است و سالها به صورت متمركز در زمینه نقاشی ایرانی بهویژه تذهیب و مینیاتور و نیز طراحی فرش فعالیت كرده است. بخشی از فعالیتهای او نیز مربوط به فعالیتهای اجرایی است در انجمنها و شوراهایی چون شورای برنامهریزی انجمن نگارگری ایران، كمیته آزمونسازی فنی و حرفهای كشور در زمینه نگارگری و طرح فرش، جامعه مخترعین و مبتكرین ایران، شورای تخصصی گروه صنایع دستی دانشگاه سوره و... . او همچنین تالیفات متعددی در زمینه هنر نگارگری به چاپ رسانده است و در این حوزه تدریس هم میكند و چه كسی بهتر از او تا درباره یكی از مهمترین آثار مهمترین نگارگر ایرانی سخن بگوید.
از جوكار میپرسیم، تابلوی «آزمون بزرگ» فرشچیان، میان خیل آثار مهم این استاد چه جایگاهی دارد. او حرفهایش را در پاسخ به این سوال با مقدمهای آغاز میكند: «آثار هر هنرمند بزرگ در درجات مختلف قابل دستهبندی است. هنرمند گاه با نوع امضازدن و گاه با نوع ارائه اثر به ما میگوید این اثر برای خودش چهقدر مهم است و به همین تناسب برای ما هم چهقدر میتواند مهم باشد». با ذكر این مقدمه ادامه میدهد: «فرشچیان هنرمندی با سبقه دینی و مذهبی است از خانوادهای مذهبی. شاكله اندیشه ایشان هم طبعا مبتنی است بر مذهب. از همین رو آثاری را كه با زمینه مذهبی و شیعی و قرآنی خلق كردهاند، سوای آثار دیگر به جان خودشان شیرین نشسته است. این فضای فكری، باعث شده در این دسته از آثارشان، به لحاظ طراحی، تركیببندی رنگ و فرم دقیقتر عمل كنند. در این گونه از آثار، ایشان برسازنده كمپوزیسیونی دوار و منسجم هستند. نوعی از تعالی و نوعی از حركت از كثرت به وحدت را میبینیم. این در همه آثار دینی ایشان متجلی است. در تابلوی «آزمون بزرگ» هم با همین فضا مواجه هستیم.»
به وقت ابراهیم، اما لامكان و بیزمان
محمود فرشچیان را همانطور كه گفتیم به ویژگیهایی از سبكش میشناسیم كه امروزه بین نگارگران آنقدر تشخص دارد كه به نام خود او ثبت شده باشد. حالا جوكار معتقد است ویژگیهای سبكی كه امروز در نگارگری به عنوان سبك فرشچیان میشناسیم، بیشترین بروز و ظهور را در آثار دینی او دارند.
این هنرمند نگارگر در این باره به جامجم میگوید: «اینكه در آثار دینی، ایشان بیشتری بروز و ظهور سبك خود را نشان میدهند به این دلیل است كه خود به خاطر علقههای مذهبیشان، این آثار را بیشتر دوست میدارند و طبعا وقت و انرژی بیشتری پایشان صرف میكنند. همه ویژگیهایی كه برسازنده سبك فرشچیان هستند، در آثار مذهبی او با انسجام و قدرت بیشتری قابل رصد هستند. هنرمند وقتی به خلق اثری دست میگذارد باید تمام وجود و شاكله اندیشهاش در اختیار تمركز قرار گیرد. این تمركز را ما در آثار دینی ایشان بسیار بیشتر سراغ داریم. بهعنوان مخاطبی كه دستی بر آتش دارم و در هنر نگارگری شاگردی ایشان را میكنم، متوجه میشوم كه ایشان وقت خلق این آثار در وضعیتی كاملا لامكان و بیزمان به سر میبرند.»
زبان بینالمللی هنر
برای پیروان ادیان ابراهیمی
جوكار دوكلیدواژه برای موفقیت فرشچیان قائل است: «ابتدا درك هنر ایرانی، یعنی هنر خویشتن و سپس تجهیز به زبان جهانی هنر. »همین گزاره دوم، بهانهای است تا جوكار بگوید: «موضوعی كه ایشان در تابلوی آزمون بزرگ بر آن دست گذاشته، بین همه پیروان ادبیان ابراهیمی مشترك است. این هوشمندی ایشان است. داستان قربانیكردن كه در اسلام به شكل عید قربان گرامی داشته میشود، در دین یهود و در دین مسیحیت هم مورد توجه است. ایشان در این باره به زبان بینالمللی هنر دست یافته تا مابین ادبیات ابراهیمی، هنر بینالمللیاش را عرضه كند. فكرش را بكنید این ادیان ابراهیمی چه بازه و جغرافیای گستردهای دارند. هم تاریخ گسترده چندهزار ساله دارند و هم در بستر جغرافیایی و فرهنگی بزرگی زیست میكنند. حتی سنیها را دربرمیگیرد. هموطنان مسیحی و كلیمی و همه مسلمانان عالم، با این موضوع ارتباط برقرار میكنند. فرشچیان دست روی سوژهای گذاشته كه بسیار جهانشمول است. محدود نیست به حكایتی از یك قوم. مثل داستان آدم و حوا برای كل بشریت است گویی. گویش بینالمللی این اثر، مخاطب بینالمللی برایش به ارمغان آورده است.»
-
همزیستی مسالمتآمیز مهاجران و بومیان دیجیتال
-
سربلندی فرشچیان در یک آزمون بزرگ
-
قیام «بانوی سردار» علیه انگلیسیها
-
ورود وزارتخانه به جاده مرگ
-
كودكیهای مشترك ما و جهان
-
رسیدگی ویژه به پرونده شیطان بیمارستان
-
اسباب عاشقی مهیا نیست!
-
فراخوان جهانی علیه معامله قرن
-
این ماشین مرگ ندارد!
-
بازار رشتهفروشان
-
خدشه بر خاطرات
-
شكست قطعی طرح معامله قرن
-
فراخوان جهانی علیه معامله قرن