گفتوگو با دکتر شاهین فرهت، موسیقیدان و آهنگساز
همه دنیا را دیدهام هیچکجا ایران نمیشود
بای بسم ا... سمفونی 9 بتهوون هیچگاه با هیچ اجرا ( در دسترس تا آن زمان) همنوای روح و ذهنم نمیشد. اندازههایش به دریافتهایم نمیخورد. بزرگترین شاهكارِ شاهكارها نمودی را كه باید با هیچ اجرایی نیافته بود انگار... تا آن روز و آن اشراق در خانه دكتر شاهین فرهت، پخش را كه روشن كرد... در فرمانیه غربی، محضر استاد، گپ و گفتمان كه گل كرد باغچه خانهشان در زَرریزانِ آفتاب انگار بالنده و شكوفاتر از همیشه منظره تماشا را غنی كرده بود و سرشار. در میان گفتوگو وقتی گفتم هیچ اجرایی با سمفونی 9 الفتم نبخشیده، ایشان به سمتِ دستگاه پخش خاصی رفت و... آبیهای ناكرانمندِ آسمان سراسر سكوت بود و گوشسپرده به یكی از اجراهای فورت وانگلر آلمانی از شاهكار سترگ بتهوون. در و دیوار گواهی میداد كه در قالب نمیگنجد و الان است كه به قول سهراب «اُنسِ اندازهها را پاره كند» و از خود فرو بریزد. استاد بدان گونه در خودش ژرف شده. به سیاحت درونیاتش رفته بود كه چهرهاش دمبهدم گل میانداخت. خون از شقیقههایش با تپش دیگری بالا میرفت و هرلحظه دگرگونتر مینمود گاهی فقط زیر لب تكرار میكرد: «سمفونی9 مرثیه بشریته». سمفونی به پایان رسید و نرسید. تازه در قلمروهای روحم فتوحاتش را آغاز كرده بود جوری مرا از خودم میپیراست و از من به درم میكرد كه جایم در خودم خالی میشد و آواهای شگرف بتهوون سبز و سبزتر. ذهنم از هرچه سخن حتی بجا و شایسته، تهی! گویا واژهها به مرزهایی فراتر از الفبا و بیرون زبان كوچ كرده باشند آفاق و انفس را سكوتی پر معنا و حكمتآرا پیچیده كرده بود آواهای بتهوونی كه فورت وانگلر روایت كرد همه الفاظ را در خود حل كرد همه توصیفها و شگردهای بیان را. جهان، جلای دیگری یافته بود و در دگردیسی عجیبی غسل معنا كرده بود همه چیز زیر مهی لطیف دگرگون مینمود مهی كه رنگ و هوش و فضایی تازه بخشیده بود به اطراف. تكاپوی زمان گم شده بود در بی زمانی مطلق. جاودانگی خودش را با ارائههایی آوایی به تماشا درآورده بود و... هماکنون برآیند بارها و بارها دیدار و تماس (ایران و سوئد) فراروی گرامی شماست.
تمام وقت مشغول تمرین و ساختن آثار جدید م.
بهنظر خودتون این چی رو میرسونه؟
این شاید عشق من رو به موسیقی میرسونه، چون كارم خلاقیته.
موسیقی خلاقه این روزهاتون؟
سمفونی شماره 20 دوموومانِش رونوشتم در سفر دوهفتهای به سوئد (شهریور) قسمت سومش روتموم كردم.
امكان ضبطش لابد توی كشور نیست.
امیدوارم روزی بشه اینها رو توی ایران ضبط كنیم.
از عادتهای هنرمندانه؟
شنیدن اقلا دو ساعت موسیقی در روز، آثار بزرگان و دوستان.
از نیازهای ابدی انسان؟
غذا و آب نخوریم میمیریم. (با خنده)
از منظر نیاز معنوی؟
معنویت برای هركسی یهجوره برای من موسیقی جزو معنویاته.
آرامشتان بسته به اوست؟
بله، واقعا.
سبك چیدهمان منزل؟
سلیقه خودم و همراهی دوستام.
اسم فرزنداتون؟
سینا و ركسانه.
تجدید فِراش؟
مجردم.
نگاه به گذشته و ارزیابیاش؟
از چه دید؟
با نگاهی فراگیر؟
از كلیه دیدها از زندگی قدیمم راضیام. خودم رو توی زندگی، انسانی موفق میدونم، چون در كارم عشق داشتم.
اینكه از بچگی عاشق موسیقی بودین و پیگیرش؟
خداوند اون موقعیت رو برام فراهم كرد كه بتونم از طریق علمی موسیقی رو یاد بگیرم و وقتم رو صرف كارای دیگه نكنم.
شما در آینه خودتان؟
میتونم بگم كه آدمی كاملا راضی و شكرگزار م.
اگر موسیقی رو از شما بگیرن؟
فكرش رو نكردم، ولی خیلی لطمه میخورم.
شما رو چی آشفته میكنه؟
خیلی چیزا...
چی شگفتزدهتون كرده در زندگی؟
سمفونی نهم بتهوون.
تازهترین چیزی كه آموختین؟
همیشه در حال آموختنم از شاگردا از دوستا البته شما هم كه اومدین یهچیزی آموختم.
بفرمایین چی از مخلصتون آموختین؟
سؤالاتت خیلی به نظرم فانتزیهاش جالبه. خیلی هنریه. آدم رو به فكر وامیداره. كلیشهای نیست خیلی جالبه.
پُرثمرترین دوران عمرتون؟
همیشه پربار بوده چه در وطن عزیزم ایران بودم چه خارج... یعنی مینوشتم كار میكردم.
راندمانِ كاری از زمان شروع آهنگسازی؟
خوشبختانه تا امروز كم نشده.
برخورد با كسی كه شما رو قبول نداشته یا از كاراتون لذت نمیبرده؟
بله، خیلی زیاد برام جالبه.
چهجوری استاد؟
به شرطی كه آثارم رو شنیده باشه.
این كه باید باشه.
آخه داشتیم دوستانی كه نشنیده بدگفتن!
اونا كه شنیدن، نقدكردن و گفتن لذتنبردن؟
تحسینشون كردم.
گزینش آثارتون؟
مقایسه نمیكنم، ولی از سیبِلیوس (یكی از آهنگسازان بزرگ) پرسیده بودن كدومیك از سمفونیهات رو ارجح میدونی؟ گفته بود اونا مث بچههای من هستن نمیتونم یكی رو بر دیگری ارجح بدونم.
ولی؟
سمفونی آخر 20 رو خیلی دوست دارم. سمفونی تهران 12 و آوازهایی رو دوست دارم كه روی خیام و سعدی و مولانا و حافظ نوشتم (=كانتات)
با صدای بلند هشداردادن به كسی؟
معمولا با ملایمت میگم خشونت رو دوست ندارم گاهی اشكم در میاد.
اخیرا كه اشكتان در اومد؟
همین دیروز داشتم سمفونی 5 چایكوفسكی رو گوش میكردم قسمت اولش واقعا آدم رو منقلب میكنه.
یكی از شكرگزاریهاتون؟
باوجودی كه چند تا زبون بلدم (جامع) معذلك یكی از شكرگزاری هام به درگاه خداوند اینه كه زبون مادریم فارسیه و میتونم شعر فارسی رو بخوونم چون شعر رو وقتی ترجمه میكنین دیگه اون نیست.
شده خودتون رو به نشنیدن بزنین، با این شنوایی دقیق و سنجیده؟
نه... یادم نمیاد.
روح غالب كارهاتون؟
موتیفی كه دارای یك كاریزما باشه، ملودیی كه چشمگیر باشه.
چرا مردم ما بیش از آن كه برامس رو بشناسن جكسون رو میشناسن؟
این درد من هم هست متاسفانه در یه جمله نمیشه گفت؛ ولی سؤال زیبایی كردی.
شادترین لحظه زندگی؟
وقتی سلامت باشم بتونم كار كنم.
وقتی چكاپ میكنین و میگن عیب خاصی ندارین؟
فوری به من انرژی میده.
درباره هنرمندی كه بیشتر مهارت داره نه خلاقیت؟
حتما نوازنده بزرگیه! تكنیك بالایی داره.
گوشتون به صداهاش عادت داره؟
صداهای طبیعت... آب رودخانه... پرندگان.
صداهای طبیعت؟
صدای طبیعت زیبایی است هنر نیست.
طنین آبشار؟
زیباست الهامدهنده است، اما خودش هنر نیست.
(كامبیزروشنروان در این گفتوگوها: كلاویههای پیانو زشتیزیبایی زندگیه) تصور شما از پیانو؟
بهترین دوست منه كه میخواد مَنو راهنمایی كنه.
تصورتان از اركستر؟
یك داور بزرگ.
رویای شاهین فرهت؟
آثار آهنگسازان ایرانی بمونه این رو بارها گفتم آثارشون پس از مرگ از بین میره.
حتی اگر اسم و رسمی داشته باشن؟
بله.
از زمانی كه این خواسته را مطرح كردین چند نفر درگذشتهاند؟
خیلیها! استوار، باغچهبان، جواد معروفی، پورتراب، مسعودیه و وزیری.
یه موسسهای باشه ویه كپی از آثارشون اونجا نگهداری بشه هزینه زیادی هم نداره در اروپا آثار موسیقیدانها حفظ میشه اینجا فقط اسمی از آثارشون مونده.
از چه چیز سوئد خوشتون میاد؟
از نظمش، خیلی كشور منظمیه.
وقتی اونجایین و دلتون برای وطن تنگ میشه؟
بلافاصله پا میشم میام ایران. (خنده)
حتی وسط ترم تحصیلی؟
واقعا... شما نمیدونین من چقدر ایران رو دوست دارم.
از دوستان همدل بگید.
با همه دوستم؛ همكارا آهنگسازا، جوونها مجید كیانی، سعید شریفیان، با محمد سریر از نوجوونی خیلی دوستم چكناوریان علیرضا مشایخی كه استادم بوده.
برخورد تلخ با دوستان بهخاطر بدقولی مثلا؟
دلیل تلخی قلب من نیست، میدونی كه!
اگر برنامهریزی جهان با شما بود، نخستین برنامهتون؟
اشاعه هنر؛ نه فقط موسیقی. كلیه هنرها به نوعی روح رو ظریفكرده احساس رو بالا میبره در نتیجه انسانیت رو ارتقا میده.
وقتی انسانیت ارتقا یافت؟
جهان خیلی خیلی بهتر میشه.
زیباترین نقاشی؟
ونگوگ رو خیلی دوست دارم.
در موسیقی دوره مورد علاقهتون که امپرسیونیسم نیست؟
اما در نقاشی هست.
گل آفتابگردان ونگوگ؟
واقعا منو دگرگون میكنه.
گندمزاران و...؟
همش... همهاش...
زیباترین منظره؟
با وجودی كه تقریبا همه جهان رو دیدم (توریست نبودم، بلكه زندگی كردم در فرهنگای مختلف) زیباترین منظرهها رو توی ایران میبینم.
در راس آنها لابد كوه دماوند؟
برای من حالت مغناطیسی داشته. كشور ما خیلی زیباست و آنقدر گوناگون كه...
اروپا چی، سبز و زیبا ست؟
هر كجاش زیبایی خودش رو داره، اما تقریبا همگون و یكسانه در حالی كه ایران به نظرم یه جای استثناییه.
در این عقیده ایرانی بودنتان تاثیر ندارد؟
اما این رو از خارجیهای زیادی هم شنیدم.
ایران یكی از شش كشور دنیاست از نظر تنوع دیدنیهای طبیعی و تاریخی:
عجب! نمیدونستم ممنون.
بزرگترین آهنگساز؟
زیباترین و بزرگترین آهنگساز میتونم بگم بتهوونه (این را همه میدونن).
زیباترین تجربه؟
موفقیت در نوشتن سمفونی خیام شماره یک كه با آنار قبول شدم.
زیباترین روز زندگی؟
وقتی كه به طبیعت میرم عشق عجیبی به طبیعت دارم.
یكتماشای خاطرهانگیز؟
پارسال، بعد از پُلور، منظرهای دیدم كه نتونستم تاب بیارم بغضم تركید و... لالههای مختلف در رنگهای مختلف (نمیدونم دیدین یا نه) چطور میشه خشن بود! گریهام برای این بود.
خدا كه اینها رو برای ما گذاشته؟
یعنی خداوند به ما درس میده.
اسطوره برگزیده؟
خود فردوسی! زبان فارسی و زبان ادب، مرهون این شخصیت بزرگه (سمفونی فردوسی رو هم ساختم).
زیباترین سخن به خواننده؟
لطیف باشن لطافت داشته باشن خشونت بدترین چیزیه كه انسان میتونه داشته
باشه.
اگه بگم شما پرسشی طرح كنین؟
بهترین زمانی كه در روز میگذرونین چیه.
خب! به پرسشتون چی جواب میدین؟
میرم به گربهها و حیوانات بیرون غذا میدم.
وقت مسافرت گربهها به امان خدا هستن یا؟
میسپارم به دوستام كه جای من...
بیشترین ارتباط؟
یكی دیگه از شانسهای منه كه چند تا دوست خوب دارم هم به من الهام میدن هم كمك فكری میكنن.
بعضی از اوقات غمگینی؟
كاملا درسته مثلا سمفونی پاسیفیك چایكوفسكی رو كه میشنوین غمگین میشین، ولی این یه غم انسانساز ه.
غمی نیست كه شما رو به نومیدی بكشونه درسته؟
این هم موهبت خداوند ه.
حس حضور خدا؟
خداوند رو در چندین برهه از زندگیم حس كردم؛ منو نجات داده .
از؟
بیماری، نومیدی و تغییر مسیر.
اصلا دوستش ندارین؟
تعارف در ایران زیاده این اخلاق خودمون رو دوست ندارم.
ستایشِ بجا؟
انسان رو به كار امیدوارتر میكنه.
انتقادِ بسزا؟
من معلمای خودم رو دوست دارم در راسشون هرمز فرهت كه همیشه با نقد بجا از كارهام برام آموزنده
بوده.
ولی عموما برای كارِ نكرده طالبِ آفرینگویی و فراری یَن حتی از نقد منصفانه:
متاسفانه خیلی از هنرمندای ما دوست ندارن. در ایران [نقد] پدیده نوینیه و با تحقیر و بدگویی یك مقداری اشتباه شده .
دیگران نمیپسندن، اما از نظر شما زیباست؟
رُك بودنِ من. لاف نمیزنم هرچند برخی موارد نمیشه صریح بود تا جاییكه تونستم رك بودم.
عصبانیت زیبا؟
بله! جورِ استاد بِه ز مهرِ پدر
فیلمهای كلاسیك؟
بارها دیدم كلكسیون بزرگی از فیلمهای كلاسیك دارم.
پسندتون ازا ین میان؟
لایملایت (روشناییهای صحنه) 1952چاپلین. راپسودی 1954 چارلز ویدور هرچند خیلیعمیق نیست، اما دوست دارم.
نسبتتان با سیاست؟
نه.
تاثیر سیاست بر شما؟
بله داشته.
زیباترین امید آینده؟
امیدوارم كه هنرمندای سایر رشتهها هم مقداری با موسیقی آشنا بشن.
بیآشنایی بزرگان ما با موسیقی علمی (جهانی) شرحِ خونِ جگره استاد!
نمیگم نقطه ضعف كه نقطه خاصه؛ هنرمندان معاصر (ادبدانها، عالمها و فلاسفه ما) به محضِ رسیدن به قلمرو موسیقی خیلی بیاطلاع میشن!
درباره كسانی كه تازه پس از مرگ مشهور میشن؟
خب برای خیلیا این اتفاق افتاده (این سؤال خوبی بود) خودِ باخ كه پدر موسیقیه دیگه! مِندِلسون 50 سال بعد از مرگش باخ رو شناخت و معرفیش كرد.
پس نامآوری پس از مرگ؟
بسته به شانسه. بعد از مرگ آدم نمیدونه كه! باخ اصلا نمیخواست مشهور بشه.
اوج پایان شما؟
بهش فكر نكردم.
آخرین روزهای عمرتون رو با كی دوست دارین سركنین؟
باید دربارهاش فكركنم. اگر الان بخوام جواب بدم صادقانه از آب در نمیاد.
تلاش برای جاودانگی؟
من هیچوقت تلاش نمیكنم كه جاودانه بشم.
مرگ رو چقدر میشناسین، دوستش دارین؟
مرگ جزو زندگیه. من فكرمیكنم یكی از عناصر پرستشِ خداوند اینه كه آدم از مرگ نترسه.
از این سرا به آن سَرا؟
ما یه مسیری رو داریم میریم و حتما پس از مرگ زندگی خوبی هست.
چه چیز این دنیا رو دوست دارین ببرین اون دنیا؟
ناراحت اینم كه روزی از دنیا برم دیگه نمیتونم سمفونی5 چایكوفسكی یا سمفونی اروییكا یا سمفونی نهم بتهوون رو گوش كنم.
پیغام به رهجوهایی كه میخوان توی موسیقی كسی بشن؟
از موسیقی جدانشن؛ چون موسیقی، تمامِ وقت رو میخواد و روزی چندین بار شما رو ناامید میكنه و میخواد شكستتون بده نباید شكست بخورین.
یك دعای خیر؟
موفقیت هنری سلامت و دلخوش. البته پدرم میگفت دلخوش! كه داشته باشی سلامتی و موفقیت هم داری
چه نكتهای باید میپرسیدم در چه فضایی؟
اتفاقا.. خیلی عالی بود.
-
پرسپولیس قطعا شانس صدرنشینی را دارد
-
پاییر فرصت طلایی برای سفر به اوج اصالت
-
کارکردهای انتخاباتی سوژه اف.ای.تی.اف
-
چرا بازارطلا دیگرسکه نیست
-
ما كی گفتیم كش لقمه؟!
-
رایزنی مخفیانه با داماد آقای رئیس
-
پاریس، صدای آمریکا!
-
عاقبت تلخ عشق ممنوعه
-
73 درصد مردم بیننده تلویزیون در تابستان بودند
-
تغییر زمین بازی
-
نتایج نظرسنجی اربعینی رسانه ملی
-
نمیبخشیم فراموش هم نمیکنیم
-
وزیر دفاع آمریکا: نیروهای ما با موافقت بغداد وارد عراق میشوند
-
ترامپ دستور لغو تحریمها علیه ترکیه را صادر کرد
-
همه دنیا را دیدهام هیچکجا ایران نمیشود
-
مورد عجیب مرادی