در حال و هوای اربعین حسینی نگاهی داشتیم به تعدادی از تولیدات فرهنگی و هنری که امسال در زمینه فراق اربعین تولیدشدهاند
گرچه دوریم...
اربعین آمد و ویروس کرونا ناگوارترین ضربهای را که میتوانست به ایرانیها بزند ، زد! امسال ایرانیها به علت بسته شدن مرزها از داخل کشور، توفیق شرکت در پیادهروی اربعین را ندارند. ماجرا البته به اینجا ختم نمیشود و با اعلام ستاد مقابله با کرونا، تمام جلسات عزاداری نیز در این ایام تعطیلشدهاند و چارهای نداریم جز اینکه در خانههایمان با خواندن زیارت اربعین و خیره شدن به صفحه تلویزیون به حرم محبوبمان بنگریم و عقده دل واکنیم. در این شرایط تعدادی از هنرمندان دستبهکار شدند و آثاری را با محوریت فراق کربلا و دوری از فیض زیارت سیدالشهدا (ع) در ایام اربعین تولید کردهاند تا دستکم با بهرهمندی از این تولیدات، خودمان را در کنار زائران پیاده اباعبدا... الحسین (ع) ببینیم. در این گزارش نگاهی به این تولیدات داشتهایم و با مرور این آثار زیر لب زمزمه میکنیم: «گرچه دوریم به یاد تو سخن میگوییم / بعد منزل نبود در سفر روحانی».
بهتازگی و همزمان با فرارسیدن ایام اربعین سیدالشهدا (ع)، طرح جدید دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) به همت خانه طراحان انقلاب اسلامی طراحی و به تصاویر سرداران شهید؛ سپهبد حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس مزین شده است. شاید دیگر کمتر کسی در تهران زندگی کند و دیوارنگاره میدان ولیعصر (ع) را به عنوان یک ویترین قابل توجه از هنرمندان انقلاب اسلامی نشناسد. فراق کربلای معلی باعث شد که هنرمندان مجموعه خانه طراحان انقلاب اسلامی به فکر بیفتند و شهید قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس را به عنوان نایبالزیاره ایرانیان در پیادهروی اربعین امسال به مردم کشورمان معرفی کنند. در تصویر فضای بینالحرمین کربلای معلی و صحن و سرای نورانی امام حسین(ع) را میتوان دید که در آن باران گرفته است و شهید قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس در آن نشستهاند و کبوتران حرم نیز در اطرافشان پرواز میکنند. ایده و طراحی فضا در این طرح اثر استاد محمدرضا دوستمحمدی بوده است و تصویرسازی آن را آتلیه سه در چهار و میکائیل براتی انجام دادهاند. این دیوارنگاره که «برسان سلام ما را» نام دارد، با شعار «گرچه دوریم به یاد تو سخن میگوییم» طراحی شده است و این نوشتار را مجتبی حسنزاده طراحی نموده است.
طرحهای پیشین دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) به ترتیب؛ «ما ملت شهادتیم»، «ما ملت امام حسینیم» و «پشت به پشت و صفشکن، کیست حریف تنبهتن» نام داشته است.
دلگفتهها
«حرف دل» عنوان برنامهای است که اختصاص دارد به عرض ارادت اهالی ادب و هنر به ساحت مقدس حضرت اباعبدا... الحسین (ع) در ایام اربعین حسینی. این برنامه به همت خانه شعر و ادبیات و تلویزیون تعاملی تیوا تولید شدهاست و هر شب ساعت ۲۲ از صفحه رسمی خانه شعر و ادبیات در فضای مجازی و سایت تلویزیون تعاملی تیوا منتشر میشود.
دکتر محمدرضا سنگری، عبدالجبار کاکایی، سعید بیابانکی، مژده لواسانی، افشین علا، محمود حبیبی کسبی و... تعدادی از شاعران و هنرمندان مهمان این برنامه هستند. برنامه با اجرای منا اورعی و کارگردانی مهدی کماسی همراه است و مجری طرح آن نیز محمدمهدی رضازاده است. علاوه بر حرف دل، فصل دوم برنامه «باب القبله» که فصل اول آن در دهه اول محرم پخش شد، نیز در این ایام از کانال رسانه عقیق در روبیکا پخش میشود. این برنامه که با اجرای مصطفی امامی همراه است، در ایام اربعین حسینی هر شب از ساعت 23 الی یک بامداد در دسترس علاقهمندان قرار میگیرد. در اولین قسمت سری جدید این برنامه، حجتالاسلام شیخ مصطفی کرمی، حاج مهدی رسولی و محمد فیلی مهمان آن بودند.
در فراق حسین(ع) عزیز
محمدحسین پویانفر محرم امسال یک آلبوم برای امام حسین(ع) منتشر کرد. آلبومش «عزیزم حسین» نام داشت و با 15 قطعه مداحی استودیویی، شیوه تازهای برای ارائه موسیقی آئینی محسوب میشد. اسمش را نمیشد گذاشت آلبوم موسیقی، چون مجموعهای بود از نوحههای پویانفر، اما با هر عنوانی توانست نظر مخاطبان را به خود جلب کند و مقدمهای باشد برای یک آلبوم دیگر.
آلبوم دوم هم با همان شیوه و به نام «عزیزم حسین2» منتشر شده و این روزها در رسانههای اجتماعی دست به دست میشود. قطعههای صوتی این آلبوم با تنظیم استودیویی نوحههای خواندهشده پویانفر در جلسات عزاداری تهیه شده و تنظیم استودیویی آنها را مهدی شکارچی برعهده داشتهاست.
عزیزم حسین2 حاوی شش نوحه است: چه فراقی، یار دلم، حی علیالحسین، قصه عشق، سر خم نکردم و 1400 سال از جمله عناوین این آلبوم هستند که از میان آنها قطعه «چه فراقی» با این مطلع «من ایرانم و تو عراقی چه فراقی چه فراقی/ بگیر از دلم یه سراغی چه فراقی چه فراقی» با استقبال قابل اعتنایی مواجه شده و در شبکههای اجتماعی دست به دست میشود.
بازار داغ هشتگها و پویشها
امسال بهعلت شرایط خاص پیشآمده، بازار پویشهای فضای مجازی بسیار داغتر از قبل شده است. مدتی پیش پویش مردمی «به پای دل» با توجه به عدم امکان حضور زائران ایرانی در راهپیمایی اربعین حسینی بهدلیل شیوع ویروس کرونا در سطح جهان و در پی تصمیم دولت عراق و ستاد ملی کرونای ایران، راهاندازی شد و با دریافت نظرات کارشناسی و مشورت با فعالان حوزه اربعین، ۱۳ پیشنهاد را به مردم ارائه کرد تا در این ایام بهجای زیارت، این برنامه را اجرایی کنند. این پیشنهادها عبارتند از: برگزاری روضه و حضور در مجالس توسل، نصب پرچم سَردَر، تغییر پروفایل، پخت نذری، نذر فرهنگی، انجام اعمال فردی، نشر پستهای اربعینی، تماشای لایو از حرم، داستانگویی، ختم قرآن ساده، حضور در بقاع متبرکه، زیارت امام حسین (ع) از راه دور، دعا برای فرج و خواندن نماز استغاثه.
علاوه بر این پویش، پویشهای دیگری در مناطق مختلف کشور بهراه افتاده است؛ برای مثال مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری آذربایجانشرقی چندی پیش از راهاندازی پویش هر خانه یک حسینیه در منازل خبر داد و گفت: در روز 19 صفر در تمام سازمانها و ادارات مراسم قرائت زیارت اربعین با رعایت کامل پروتکلهای بهداشتی و پخش از طریق بلندگوها برگزار شد و این برنامهها در ایام اربعین حسینی نیز ادامه خواهد یافت.
چندی پیش نیز یک گروه رامهرمزی اعلام کرد قصد دارد امسال اربعین و ثواب قدم زدن در راه اباعبدا... را برای علاقهمندان در زمینه دیگری فراهم کند. گروه جهادی شهید عبدالحمید دهدشتی و کانون فرهنگی- هنری مسجد حضرت زینب(س) در رامهرمز بهمناسبت فرا رسیدن اربعین حسینی، ضمن راهاندازی پویش «قدمقدم، همپای اربعین» اعلام کردند که در این پویش به نیت تعداد ستونهای مسیر نجف تا کربلا، کفش مرغوب ایرانی و تولید ملی تهیه و میان نیازمندان توزیع میشود. نیت بر این است که 1452 جفت کفش به نیت تعداد ستونها و عمودهای نجف تا کربلا، کفش مرغوب ایرانی و تولید ملی تهیه و به دانشآموزان نیازمند اهدا شود.
هشتگهای #بلغ_سلامنا و پویش نایبالزیاره نیز اختصاص به زیارت نیابتی زائران کشورهای دیگر برای مردم ایران داشتند و با استقبال ویژه کاربران فضای مجازی مواجه شدند. همچنین پویش «عمود خدمت» و «هر موکب یک خدمت» نیز از دیگر پویشهای ترند شدن فضای مجازی در این روزهاست.
انتشار آوازهایی برای اربعین
هنر آوازخوانی، از دیرباز در آیینهای سوگواری و تعزیه سرور و سالار شهیدان، حضرت اباعبدا...الحسین(ع) حضوری پررنگ، جدی و انکارناپذیر داشته است، بهگونهای که برترین تعزیهخوانان گذشته، برترین آوازخوانان دوره خود نیز بودهاند. آوازخوانانی مسلط به زیر و بم، فراز و فرود، ظرایف این هنر ملی ایران و علاوه بر این اعتقاد به رستاخیز کربلا، که با شور و شوق تمام، نغمات جانبخش خود را سر دادهاند.
آلبوم «مرثیه ناتمام: آوازهایی برای اربعین» شامل آوازهایی برای اربعین، توسط مدیریت موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با مشارکت مرکز موسیقی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران منتشر شد. این آلبوم با آواز چهار خواننده موسیقی دستگاهی ایران امیر مداح، سیدهاشم احمدوند، رضا طیبی و حمید خزایی با اشعاری از محمدعلی بهمنی، علیرضا قزوه، غلامرضا طریقی، غزاله شریفیان، سید محمدمهدی شفیعی، میلاد عرفانپور، بیتا... جعفری و محمدمهدی سیار در هشت قطعه تولید شده است. در این آلبوم برای فرهنگسازی صحیح در موسیقی عزاداری به بهرهگیری از دستگاهها و آوازهای ایرانی ازجمله راست پنجگاه، سهگاه، نوا، چهارگاه، شوشتری و دشتی پرداخته شده است.
مرثیه ناتمام: آوازهایی برای اربعین که با حضور شاعران و آوازخوانانی از سه نسل مختلف آماده شده، نشانهای از ادامه حیات پرافتخار دو هنر شعر و آواز و تلفیق هنرمندانه این دو، در این مرز و بوم و تلاشی برای ادای دین و پاسداشت حادثه عاشورا، در جهت فرهنگسازی صحیح ارائه اثر هنری فاخر مرتبط با این واقعه تاریخی در عصر حاضر است.
علاقهمندان به تهیه این آلبوم میتوانند با مراجعه به سایت بیپ تیونز جهت تهیه آلبوم اقدام نمایند.
حماسهای برای حماسه
همین امروز قطعهای از حسین حقیقی در رسانههای اجتماعی و سایت ماوا منتشر شده به نام جاده حسین(ع). این قطعه با حال و هوای اربعین امسال کمی متفاوت است و بهجای اندوه فراغ و شکوههای دوری، حماسه اربعین و راه سیدالشهدا را یادآوری میکند. حقیقی درباره این قطعه به جامجم میگوید: درباره اربعین غریبانه امسال قطعات متعددی به علاقهمندان ارائه شده و به همین سبب تلاش کردیم قطعهای تولید کنیم که یادآور حماسه امامحسین(ع) باشد؛ قطعهای که با جمع شدن رخت کرونا از جهان، همچنان بتوان آن را شنید. باور به اینکه هر روز عاشوراست و هر مکان کربلا، حقیقی و تهیهکنندگان قطعه «جاده حسین(ع)» را بر آن داشته که یک اثر حماسی تولید کنند. در نتیجه شعری از پیمان طالبی را انتخاب کردهاند و در شرکت باریتون با تنظیم حسین نقدی و ارکستر پیام طونی آن را آماده انتشار کردهاند. تهیهکننده این قطعه احسان چوگانباز است و موسسه ماوا از تولید آن حمایت کرده است. مانند سایر تولیدات ماوا، قطعه «جاده حسین(ع)» نیز یک نماآهنگ است. حامد پاشایی از مجموعه تصاویر آرشیوی اربعین حسینی(ع) برای این قطعه تصاویری را تدوین و تنظیم کرده است. حقیقی میگوید این قطعه نگاهی دارد به راه و مسیر امامحسین(ع) و معتقد است این جاده هرگز از هیچ رهرویی خالی نبوده است. مدافعان سلامت یکی از راهروان این روزهای اربعین حسینی هستند. به گفته حقیقی، گروه تولید این اثر از همان ابتدا با این نیت دست به کار شدهاند که یک اثر حماسی برای حماسهای که امامحسین(ع) رقم زده، تولید کنند؛ اثری که همیشه و هرجا بتوان آن را شنید حتی در این روزگار گرفتار کرونا. خواننده و تولیدکنندگان قطعه «جاده حسین(ع)» امیدوارند در این روزهای فراغ که همه جامانده اربعین هستیم، شنیدن یک اثر حماسی در کنار آثاری که درباره فراغ اربعین ساخته شدهاند، یادی باشد از سالهای گذشته؛ سالهایی که سیل عاشقان قدم در جاده حسین(ع) میگذاشتند و پیاده به مقصد عشق سفر میکردند.
اشعار زائرالحسین کتاب شد
حجتالاسلام مصطفی آژینی، طلبه و شاعر جوانی است که سال گذشته در مسیر بازگشت از زیارت اربعین از دنیا میرود و مجموعه اشعار او در آستانه اولین سال درگذشتش در کتابی با عنوان «در پی بهار » توسط انتشارات سورهمهر منتشر و در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است. در مقدمه این کتاب که به قلم مرتضی امیریاسفندقه نوشته شده، آمده است: زائر اربعین، روایت و حکایت طبع شعری است بیقرار و ساده و سلیس که چندان آگاه از علوم و فنون شعر نبوده و جز طبعی روان که در آنات و اوقات موسیقی شعر، مترنم است، مطلبی را یادآور نیست. تجلی جانی شیفته و شفاف در این روایت و حکایت دیدنی است. زائر اربعین راویست؛ راوی بیشکایت بیتابی که شعر و شاعری را نمینگرد اما شعر و موسیقیهای چندگانه او به او نظر دارد.
«دور از نفاق و نفرت، از حال تا قیامت» این مصراع، خبر از طبع شعری منظم و موزون میدهد که تا آمد باد میزان بخورد از شاخه فرو افتاد! اناری سرخ که ترک برداشت و در مسیر زیارت شهادتواره در خون غلتید. شعرهای این مجموعه از دوبیتیها و رباعی و غزل و... همه و همه بیدریافت فوت و فن شاعری، دست فراهم داده است و از این منظر، همه ناگهانی و غیرمنتظرهاند. شاعر، قافیهاندیش نبوده و دیدارجوی بوده است. در مسیر دیدار، واژهها دست به دست هم داده و همدیگر را ملاقات کردهاند و این شده است که میبینید و میخوانید. بسیاری از مصاریع و ابیات این مجموعه بیهیچ تعریف و تعارفی حاکی از مهماتی است که در طبع شاعر ذخیره است؛ مهماتی مؤمنانه که با او روی در نقاب خاک کشیده است اما همین اندک ترشح نیز کافی است تا سندی باشد بر طبع روان که باخبر از فن شریف عشق و شعر و ادب است. این یادگار بر صحیفه عشق و ایثار، بیداعیه و دعوی ماندگار است. آمین
رونمایی از بسته فیلمهای اربعینی
همزمان با نزدیک شدن به ایام اربعین حسینی، سازمان هنری رسانهای اوج از جدیدترین بسته فیلمهای موضوعی خود با محوریت مراسم معنوی پیادهروی اربعین رونمایی کرد. به گزارش جام جم، ششمین بسته آثار موضوعی سازمان اوج اختصاص به رونمایی شش فیلم مستند میهمان، پیشکش ایرانی، لیوان بینالحرمین، روز چهلم، از کاراکاس تا کربلا و نعره حیدری دارد که به مناسبت فرارسیدن اربعین شهادت سید و سالار شهیدان در سامانههای اشتراکگذاری فیلم رونمایی و در دسترس علاقهمندان قرارگرفته است. مستند «میهمان» به کارگردانی مسعود دهنوی و تهیهکنندگی احمد شفیعی در مدتزمان 23 دقیقه بهگونهای شاعرانه بهصورت موازی رسیدن زائران به مرز مهران و آماده شدن برای پیادهروی تا رسیدن به کربلا و حرم اباعبدا... را با اتفاقات برزخ تا بهشت روایت میکند.
مستند «پیشکش ایرانی» به کارگردانی مجتبی رضوانی و تهیهکنندگی مرکز مأوا، در مدتزمان 34دقیقه روایتی از گروه سرود خیرالاحباب است که با حضور در میان موکب داران عراقی در مراسم اربعین حسینی در طول مسیر نجف تا کربلا اقدام به اجرای سرود به زبان عربی میکنند. مستند کوتاه داستانی «لیوان بینالحرمین» به کارگردانی فرج صالحی و تهیهکنندگی احمد شفیعی، داستان یک لیوان شیشهایاست که دوست دارد در موکب باشد و زائران از او استفاده کنند، ولی براثر حادثهای میشکند و باقی ماجرا برایش اتفاق میافتد. مستند «روز چهلم» به تهیهکنندگی و کارگردانی روحا... اسدی کیادهی در مدتزمان 52 دقیقه ساختهشده و داستان افرادی است که از آمریکای لاتین در راهپیمایی اربعین شرکت و پس از بازگشت از این سفر معنوی خاطرات خود را بازگو میکنند. مستند «از کاراکاس تا کربلا» به تهیهکنندگی و کارگردانی روحا... اسدی کیا دهی در مدتزمان 42دقیقه ساختهشده و روایت دیپلمات ونزوئلایی است که برای شرکت در راهپیمایی اربعین به کشور عراق میآید و در حین سفر تجربیات خودش را از این سفر بازگو میکند. مستند «نعره حیدری» به کارگردانی علی مؤمنی و تهیهکنندگی محمد سامان، روایتی است از حضور زائران پاکستانی برای حضور در راهپیمایی اربعین؛ هرساله چند هزار زائر پاکستانی در ایام اربعین حسینی با مشقت تمام و با همه سختی و مرارت پیش رو از شهرهایی مانند کویته، هرات و ... 2000 تا 4000کیلومتر را طی میکنند تا به مرز ایران و پاکستان در میر جاوه سیستان و بلوچستان برسند و ازآنجا به سمت کربلای حسینی حرکت کنند. با توجه به جمعیت زیاد زوار، نیروهای مردمی امکانات رفاهیای را در مرز میرجاوه در نظر گرفتهاند و به استقبال از این زوار میپردازند. این مستند کوشش میکند تا بخشی از این ماجرا را روایت کند؛ روایت دلدادگی زوار پاکستانی برای زیارت سیدالشهدا از یکسو و خادمانی که میتوانستند در این ایام در مسیر اربعین گام بردارند، اما خدمت به زوار حسینی را دقیقه درآنسوی کشورمان برگزیدند.
سازمان هنری رسانهای اوج پیشازاین نیز اقدام به عرضه پنج مجموعه آثار مناسبتی با محوریت مستندهای مطالبه گر،روحانیون برجسته،آثار محرمی، مجموعه مستندهای دفاع مقدس و فیلمهای کوتاه دفاع مقدسی کرده بود و بسته مستندهای اربعینی ششمین بسته آثار موضوعی اوج در ماههای اخیر است که در فضای ویاودی عرضه اینترنتی شده است.
کتابی که هنوز میفروشد
دهه اول محرم امسال کتابی با استقبال ویژه مخاطبان روبهرو شد که اختصاص به بازنویسی مقتل سیدالشهدا(ع) داشت و اکنون که در آستانه اربعین حسینی هستیم، کماکان آمار بالایی در فروش دارد. «کتاب روضه» گزیده مستند روضهالشهدای ملاحسین کاشفی است و به سعی و پژوهش محمد حقی توسط انتشارات کتابستان به بازار عرضه شده است.
حقی در خصوص تبارشناسی اقدامی که به آن دست زد به ما گفت: «ما در بررسی مقاتل با چند دسته مقتل روبهرو هستیم. از طرفی مقتلهایی هستند که رویکرد نویسنده در آنها نوشتن مقتل در یک فرآیند پژوهشی صحیح است که از دردانههای این آثار میتوان به دانشنامه امامحسین(ع) از علامه ریشهری نام برد. مقاتل دیگری هستند که تلاش دارند برای احیای دوباره خودشان نظیر کتاب اسرارالشهاده، طوفانالبکا و مخزنالبکا. در این حوزه بعضی از مولفین تلاش کردهاند که به بازنویسی برسند مثل کاری که استاد رجبی در مورد کتاب لهوف انجام داد. در سال 90 تصحیحی از روضهالشهدا توسط دکتر حسن ذوالفقاری وارد بازار شد که براساس نسخ متعدد این کتاب و با رویکرد تصحیح تالیف شد. کتاب روضه تلاشی بود برای ترکیبی از تمام این فعالیتها که از آنها نام بردم. از طرفی کتاب روضه دستچینی است از کتاب اصلی که روضهالشهداست و باید دانست که اشکالات تاریخی متوجه آن است. بنابراین سعی کردم بخشهایی که ایراد به آن وارد است را از کتاب حذف کنم. همچنین با توضیحات و پانویسهایی که آوردهام خواندن متن را برای مخاطب آسان کردهام. در کتاب روضه اتفاقی که افتاده این است که صحیحنگاری رویداده نه بازنویسی و نه تصحیح.»
حقی همچنین درباره انگیزه خود از اینکه سراغ چنین اثری رفته گفت: «به اعتقاد من، ما در حوزه متن تاریخی عاشورایی خیلی کار درخوری صورت ندادهایم. ما شاهد اوج کمیت و کیفیت توامان در حوزه نوحه و شعر عاشورایی هستیم اما این اتفاق در حوزه متننگاری عاشورایی هنوز شکل نگرفته است. عزیزی میگفت: گفتن شعر عاشورایی ذوق میخواهد اما نوشتن متن عاشورایی در کنار ذوق، فضل هم لازم دارد. من در مواجهه با روضهالشهدا دیدم که این کتاب ظرافتهای ادبی لازم برای احیای متننگاری ادبی در حوزه عاشورا را دارد. به نظرم رسید که این کتاب میتواند گامی برای احیای مقتلنگاری ادبی باشد.»
بلغ سلامنا
فعالیتهایی که خانه طراحان انقلاب اسلامی درخصوص اربعین خاص امسال انجام داده تنها به دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) محدود نمیشود. سری اول مجموعه پوسترهای «به تو از دور سلام» که با هشتگ «بلغ سلامنا» طراحی شدهاند، بهتازگی منتشر شده که روایتگر هجران و فراق زائران ایرانی جدامانده از پیادهروی اربعین امسال است. ایدهپرداز این مجموعه محمد تقیپور است که در کنار محمد شکیبا طراحی گرافیک این پروژه را نیز بهعهده دارد. طراح نوشتار این مجموعه پوستر نیز مثل غالب آثار خانه طراحان انقلاب اسلامی مجتبی حسنزاده است.
-
جنگیدیم تا پرچم قرمز بالا بماند
-
قدمهای اربعین در طریق کلمات
-
حبس سرمایهها در خاک
-
مختارنامه، هنر میرباقری است
-
گرچه دوریم...
-
در کربلا عشق تقسیم میکنند
-
ماه جنایتهای داغ
-
ماجــرای گــوی کوچــکی که تاریــخســاز شد
-
موشکها به پایتختها میرسند؟
-
انتقال پایتخت به ICU
-
محدودیتهای جدی و برخوردهای جدیتر
-
فعالیتهای مشکوک و پنهان عربستان
-
چالشهای قانونی بر سر راه معدن
-
برای حملونقل در تهران باید برنامهریزی کرد