تغییر سیاست آنکارا درباره دمشق
دوربرگردان ترکیه به سمت سوریه
هرچه به انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در خرداد سال آینده نزدیک‌تر می‌شویم، بر حجم تکاپوی رجب طیب اردوغان در عرصه سیاست داخلی و خارجی ترکیه افزوده می‌شود. او که کشورش در سال‌های گذشته با مشکلات اقتصادی زیادی روبه‌رو بوده، بخش عمده‌ای از تلاش خود را معطوف به مسائل اقتصادی کرده و می‌کوشد از حجم نارضایتی مردم ترکیه بکاهد. اما در کنار مسائل اقتصادی، روابط خارجی نیز یکی از کانون‌های مهم توجه اردوغان است، چرا که از کنار این مسأله می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز اقدام و عملا دو هدف را محقق کند. اما در حوزه سیاست خارجی و عادی‌سازی روابط با کشورها، آنچه بیش از همه مورد توجه محافل سیاسی بین‌المللی و رسانه‌ها قرار گرفته، تلاش ترکیه برای عادی‌سازی روابط با سوریه است؛ کشوری که تا چند سال قبل محل تاخت و تاز تروریست‌هایی بود که آنکارا یکی از حامیان آنها بود.
عادی‌سازی از دریچه ارتباطات اطلاعاتی
اگرچه در ماه‌های گذشته بارها محافل مختلف از احتمال عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه سخن گفته‌اند و در یکی از تازه‌ترین رویدادها در این زمینه، رئیس‌جمهور ترکیه چندی قبل از احتمال عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه سخن گفت اما تلاش‌ها در این زمینه از چند سال قبل آغاز شده است. در زمستان سال 98 ولادیمیر پوتین توانست دو مسئول عالی‌رتبه سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه و سوریه را پشت میز مذاکره بنشاند و طرفین اعلام کردند به همکاری و گفت‌وگو ادامه خواهند داد. در آن مقطع و پس از رایزنی‌های ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با روسای‌جمهوری سوریه و ترکیه، هاکان فیدان، رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه و ژنرال علی مملوک، مسئول اطلاعات و امنیت ملی سوریه با هم دیدار کردند و از همان زمان گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال عادی‌سازی روابط آنکارا و دمشق قوت گرفت و تاکنون دیدارهایی در سطوح مختلف میان مقامات دو کشور انجام شده‌است. نکته اینجاست که عادی‌سازی روابط خارجی ترکیه با کشورهایی که دارای بحران دیپلماتیک است، معمولا با ارتباطات اطلاعاتی دوجانبه انجام می‌شود؛ همان‌طور که بهبود روابط ترکیه با امارات، مصر و عربستان سعودی نیز ابتدا در حوزه‌های امنیتی و اطلاعاتی رخ داد. با توجه به دیدارهای اخیر مسئولان دستگاه امنیتی ترکیه از سوریه و همچنین ابراز تمایل وزیر خارجه و شخص اردوغان مبنی بر عادی‌سازی روابط با دمشق، احتمال چنین روندی قوت گرفته است.
مشکلات آنکارا در تامین امنیت
همان‌طور که گفته شد ترکیه خود را برای یک نبرد انتخاباتی مهم آماده می‌کند و بر همین اساس، دولت اردوغان به دنبال ارائه یک دستاورد سیاسی مستقیم در عرصه داخلی و خارجی است که بتواند از فشار مخالفان بکاهد. در چنین شرایطی اردوغان می‌داند ادامه بدتر شدن اوضاع سیاسی و نظامی در کشورهای همسایه به نفع این کشور نیست. امنیت سیاسی و اجتماعی، لازمه توسعه اقتصادی است و اردوغان به هیچ‌وجه تمایل ندارد آشفتگی سیاسی و امنیتی در کشورهای همسایه‌اش در آستانه انتخابات باعث ناامنی و مشکلات اقتصادی در ترکیه‌شود. در چنین شرایطی شاهدیم در هفته‌های اخیر برخی حوادث تروریستی در ترکیه بر نگرانی مقامات و مردم این کشور افزوده و امنیت کشور را تحت تأثیر منفی قرار داده است. بر همین اساس، اردوغان تمرکز ویژه‌ای روی سوریه انجام داده تا نفوذ آشفتگی از این کشور به ترکیه به حداقل ممکن برسد.
تلاش برای کنترل گروه‌های مخالف ترکیه
آنکارا متوجه شده عناصر پ‌ک‌ک و نیروهای دموکراتیک از خلا امنیتی موجود در سوریه و حمایت‌های طرف‌های غربی بیشترین استفاده را برای ضربه زدن به ترکیه کرده‌اند. رئیس‌جمهور ترکیه در همین خصوص بارها از آمریکا به دلیل حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی کرد در شمال سوریه و ارسال تسلیحات برای آنها گله کرده است. در یکی از جدیدترین اظهارنظرها، اردوغان در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی گفت دولت‌های آمریکا در سال‌های اخیر هزاران کامیون مهمات را به شبه نظامیان کرد سوری تحویل‌داده‌اند.
وی در این باره توضیح داد: ما از این واقعیت که یک کشور متحد ترکیه در ائتلاف ناتو، هزاران کامیون مملو از مهمات و سلاح را به مناطقی از سوریه که در آن تروریست‌ها در سال‌های اخیر فعالیت می‌کنند تحویل داده است، ناراحت هستیم. رئیس‌جمهور ترکیه بیان کرد: این مسیر از زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما بوده، در دوره دونالد ترامپ ادامه یافته و در دوره جو بایدن نیز بدون تغییر باقی مانده است. در چنین شرایطی تفاهم با دولت سوریه می‌تواند یک جایگزین مطمئن امنیتی در شمال سوریه باشد که ممکن است ترکیه را کمتر درگیر هزینه‌های مقابله با گروه‌های کرد در این منطقه کند.
اردوغان که به نظر می‌رسد به اشتباه بودن سیاست‌های خود در دهه گذشته پی برده تلاش زیادی برای عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه از جمله سوریه دارد و چند هفته قبل گفت امکان دارد در مرحله آینده درخصوص سوریه نیز همه چیز به وضعیت عادی بازگردد و هیچ دشمن دائمی در سیاست وجود ندارد. اما تحلیلگران معتقدند 11سال اختلاف و دوری بین دمشق و آنکارا و تبدیل شدن ترکیه به یکی از دشمنان دولت اسد، شرایطی را پدید آورده که عادی‌سازی رابطه، چندان هم آسان نیست و آنکارا باید تاوان سیاست‌های غلط خود را بدهد.
شروط سوریه و ترکیه برای عادی‌سازی روابط
در ماه‌های اخیر همزمان با طرح گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه، هر دو طرف شروطی را برای این مسأله مطرح کرده‌اند. آنکارا در این زمینه چهارشرط مطرح کرده که عبارتند از حفظ اتحاد و تمامیت ارضی این کشور، ثبات پایداری که نتیجه تصمیم‌گیری سیاسی باشد، محو تهدید تروریسم در مرزهای‌ما و درنهایت بازگشت ایمن آوارگان سوری به وطن‌شان. اما برخی شروطی که از طرف سوریه برای عادی‌سازی روابط مطرح شده از این قرارند: خروج نیروهای ترکیه از خاک سوریه، توقف حمایت از گروه‌های تروریستی و کمک به دولت سوریه برای تسلط مجدد بر ادلب و همچنین جاده ام۴ که لاذقیه را به حلب و شمال و شمال شرق متصل می‌کند. همچنین یکی از مسائل تنش‌زای منطقه در سال‌های اخیر اقدامات نظامی است که ارتش ترکیه در شمال و شرق سوریه انجام می‌دهد بارها نیز از سوی ایران و دیگر همسایگان منطقه‌ای مورد انتقاد واقع شده‌است.
محمد علیزاده - گروه بین‌الملل
اگرچه در ماه‌های گذشته بارها محافل مختلف از احتمال عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه سخن گفته‌اند و در یکی از تازه‌ترین رویدادها در این زمینه، رئیس‌جمهور ترکیه چندی قبل از احتمال عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه سخن گفت اما تلاش‌ها در این زمینه از چند سال قبل آغاز شده است. در زمستان سال 98 ولادیمیر پوتین توانست دو مسئول عالی‌رتبه سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه و سوریه را پشت میز مذاکره بنشاند و طرفین اعلام کردند به همکاری و گفت‌وگو ادامه خواهند داد. در آن مقطع و پس از رایزنی‌های ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با روسای‌جمهوری سوریه و ترکیه، هاکان فیدان، رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه و ژنرال علی مملوک، مسئول اطلاعات و امنیت ملی سوریه با هم دیدار کردند و از همان زمان گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال عادی‌سازی روابط آنکارا و دمشق قوت گرفت و تاکنون دیدارهایی در سطوح مختلف میان مقامات دو کشور انجام شده‌است. نکته اینجاست که عادی‌سازی روابط خارجی ترکیه با کشورهایی که دارای بحران دیپلماتیک است، معمولا با ارتباطات اطلاعاتی دوجانبه انجام می‌شود؛ همان‌طور که بهبود روابط ترکیه با امارات، مصر و عربستان سعودی نیز ابتدا در حوزه‌های امنیتی و اطلاعاتی رخ داد. با توجه به دیدارهای اخیر مسئولان دستگاه امنیتی ترکیه از سوریه و همچنین ابراز تمایل وزیر خارجه و شخص اردوغان مبنی بر عادی‌سازی روابط با دمشق، احتمال چنین روندی قوت گرفته است.
مشکلات آنکارا در تامین امنیت
همان‌طور که گفته شد ترکیه خود را برای یک نبرد انتخاباتی مهم آماده می‌کند و بر همین اساس، دولت اردوغان به دنبال ارائه یک دستاورد سیاسی مستقیم در عرصه داخلی و خارجی است که بتواند از فشار مخالفان بکاهد. در چنین شرایطی اردوغان می‌داند ادامه بدتر شدن اوضاع سیاسی و نظامی در کشورهای همسایه به نفع این کشور نیست. امنیت سیاسی و اجتماعی، لازمه توسعه اقتصادی است و اردوغان به هیچ‌وجه تمایل ندارد آشفتگی سیاسی و امنیتی در کشورهای همسایه‌اش در آستانه انتخابات باعث ناامنی و مشکلات اقتصادی در ترکیه‌شود. در چنین شرایطی شاهدیم در هفته‌های اخیر برخی حوادث تروریستی در ترکیه بر نگرانی مقامات و مردم این کشور افزوده و امنیت کشور را تحت تأثیر منفی قرار داده است. بر همین اساس، اردوغان تمرکز ویژه‌ای روی سوریه انجام داده تا نفوذ آشفتگی از این کشور به ترکیه به حداقل ممکن برسد.
تلاش برای کنترل گروه‌های مخالف ترکیه
آنکارا متوجه شده عناصر پ‌ک‌ک و نیروهای دموکراتیک از خلا امنیتی موجود در سوریه و حمایت‌های طرف‌های غربی بیشترین استفاده را برای ضربه زدن به ترکیه کرده‌اند. رئیس‌جمهور ترکیه در همین خصوص بارها از آمریکا به دلیل حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی کرد در شمال سوریه و ارسال تسلیحات برای آنها گله کرده است. در یکی از جدیدترین اظهارنظرها، اردوغان در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی گفت دولت‌های آمریکا در سال‌های اخیر هزاران کامیون مهمات را به شبه نظامیان کرد سوری تحویل‌داده‌اند.
وی در این باره توضیح داد: ما از این واقعیت که یک کشور متحد ترکیه در ائتلاف ناتو، هزاران کامیون مملو از مهمات و سلاح را به مناطقی از سوریه که در آن تروریست‌ها در سال‌های اخیر فعالیت می‌کنند تحویل داده است، ناراحت هستیم. رئیس‌جمهور ترکیه بیان کرد: این مسیر از زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما بوده، در دوره دونالد ترامپ ادامه یافته و در دوره جو بایدن نیز بدون تغییر باقی مانده است. در چنین شرایطی تفاهم با دولت سوریه می‌تواند یک جایگزین مطمئن امنیتی در شمال سوریه باشد که ممکن است ترکیه را کمتر درگیر هزینه‌های مقابله با گروه‌های کرد در این منطقه کند.
اردوغان که به نظر می‌رسد به اشتباه بودن سیاست‌های خود در دهه گذشته پی برده تلاش زیادی برای عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه از جمله سوریه دارد و چند هفته قبل گفت امکان دارد در مرحله آینده درخصوص سوریه نیز همه چیز به وضعیت عادی بازگردد و هیچ دشمن دائمی در سیاست وجود ندارد. اما تحلیلگران معتقدند 11سال اختلاف و دوری بین دمشق و آنکارا و تبدیل شدن ترکیه به یکی از دشمنان دولت اسد، شرایطی را پدید آورده که عادی‌سازی رابطه، چندان هم آسان نیست و آنکارا باید تاوان سیاست‌های غلط خود را بدهد.
شروط سوریه و ترکیه برای عادی‌سازی روابط
در ماه‌های اخیر همزمان با طرح گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه، هر دو طرف شروطی را برای این مسأله مطرح کرده‌اند. آنکارا در این زمینه چهارشرط مطرح کرده که عبارتند از حفظ اتحاد و تمامیت ارضی این کشور، ثبات پایداری که نتیجه تصمیم‌گیری سیاسی باشد، محو تهدید تروریسم در مرزهای‌ما و درنهایت بازگشت ایمن آوارگان سوری به وطن‌شان. اما برخی شروطی که از طرف سوریه برای عادی‌سازی روابط مطرح شده از این قرارند: خروج نیروهای ترکیه از خاک سوریه، توقف حمایت از گروه‌های تروریستی و کمک به دولت سوریه برای تسلط مجدد بر ادلب و همچنین جاده ام۴ که لاذقیه را به حلب و شمال و شمال شرق متصل می‌کند. همچنین یکی از مسائل تنش‌زای منطقه در سال‌های اخیر اقدامات نظامی است که ارتش ترکیه در شمال و شرق سوریه انجام می‌دهد بارها نیز از سوی ایران و دیگر همسایگان منطقه‌ای مورد انتقاد واقع شده‌است.
محمد علیزاده - گروه بین‌الملل
