استفاده از مردم برای مردم
پرویز سروری، عضو موسسه دیدبان شفافیت
دولت باید اراده محکمی داشته باشد تا از این پس ذهنیت شرطی‌شدن اقتصاد با برجام را کنار بگذارد و مسائل اقتصادی را به صورت جداگانه و در یک خط مشخص و با تلاش مستقل دنبال کند.
جدا از مساله برجام، دولت باید با تمام وجود از ظرفیت‌های داخلی استفاده و به توانمندی‌های بومی اعتماد کند و در جهت حمایت و پشتیبانی آن بکوشد.
امیدواریم دولت در این چند ماه نسبت به ضرورت جدا کردن مسائل اقتصادی کشور از مسائل خارجی و مذاکرات هسته‌ای پی برده باشد و اگر هنوز چنین درکی ایجاد نشده باشد بعید است بتوان نسبت به پایان خوش دولت امیدوار بود.  واقعیت این است که الان کشور در شرایطی قرار دارد که مردم آمادگی زیادی دارند همه توانمندی‌های خود را در صورت حمایت دولت پای تولید و تقویت بنیه اقتصادی کشور بیاورند. این می‌تواند قدرت چانه‌زنی ما را در مجامع بین‌المللی بالا ببرد.
با این وجود متاسفانه در دولت اراده‌ای برای بهره‌گیری از این ظرفیت‌های بالقوه دیده نمی‌شود و دولت همچنان به صورت لاک‌پشتی حرکت می‌کند و تمرکزش بر این است که در برجام چه اتفاقی خواهد افتاد و آیا بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا می‌شود یا نه. نتیجه چنین نگاهی این است که جریان اقتصاد داخلی، فریز شده و ظرفیت‌های کشور معطل مانده است.



برجام را به سرانجام برسانند
سید حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی
دولت آقای روحانی در طول عمر خود که بیش از هفت سال آن سپری شده، موفقیت‌هایی داشت و با بدشانسی‌هایی نیز همراه بود و با ناکامی‌هایی هم مواجه شد. همین مساله باعث برخی مشکلات برای مردم در شرایط فعلی شده و برای این‌که دولت بتواند در ماه‌های باقیمانده از دولت، ذهنیت مثبتی از خود در افکار عمومی به جا بگذارد مهم‌ترین کاری که در ماه‌های باقیمانده می‌تواند انجام دهد این است که پروژه مهم و اصلی خود یعنی توافق هسته‌ای و برجام را به سامان برساند.
برجام در این سال‌های اخیر با چالش مهمی مواجه شد و به نظر من دولت آقای روحانی باید تلاش کند که در صورت برگشت آمریکایی‌ها به برجام، تمهید مقدمات کرده و کشور را در یک شرایط عادی به دولت بعد از خودش منتقل کند تا دولت بعدی بر این پایه بتواند برنامه جدید خود را سوار کرده و خدماتی را به مردم عرضه کند.
به هر حال چند سال آخر، سال‌های سختی برای مردم و کشور بود و به طور متوسط هزینه زندگی برای مردم سه برابر شد و کمر طبقه متوسط و ضعیف کشور شکست.
امیدواریم در ماه‌های پایانی، آقای روحانی به عنوان یک وظیفه ملی و با جلب همکاری قوا بتواند مدت باقیمانده را در مسیری حرکت کند که کشور در شرایطی عادی به دولت بعد تحویل داده شود. غیر از پیگیری موضوع برجام کار دیگری در طول چند ماه باقیمانده نمی‌شود انجام داد و دولت فرصت سیاستگذاری‌های جدید را ندارد.


قطع زنجیره خام‌فروشی
 لطف ا... فروزنده، فعال سیاسی
در طول سال‌های اخیر برخی مسائل دست‌به‌دست هم داده تا شرایط دشواری برای مردم ایجاد شود و ذهنیت مناسبی از دولت در جامعه وجود نداشته باشد.  دولت از زمان باقیمانده می‌تواند برای اصلاح این ذهنیت استفاده کند به‌شرط این‌که در این راه مصمم و
جدی باشد.  اگر چنین عزمی در دولت وجود داشته و اراده و نیت انجام اقداماتی در جهت بهبود وضعیت کشور در ابعاد مختلف را داشته باشد، بهترین کار این است که تحریم‌ها را از یک تهدید به فرصت تبدیل کند.  تحریم نفت یکی از بخش‌های جنگ اقتصادی بوده که در سال‌های گذشته علیه ایران اعمال‌شده است اما دولت می‌تواند از این فرصت درزمینه تحریم فروش نفت استفاده کرده و با استفاده از ظرفیت‌های داخلی، نفت خام را به فرآورده تبدیل کند.
همان‌طور که می‌دانید امروز برای فرآورده‌های نفتی ما مشتریان مختلفی وجود دارد و دولت می‌تواند با توجه به وجود ظرفیت انسانی و سرمایه‌های لازم به‌خصوص با مشارکت بخش خصوصی در این زمینه فعالیت‌های خوبی داشته باشد. البته بهره‌مندی از این توانمندی را نمی‌توان صرفا در حوزه نفتی محدود کرد بلکه می‌توان از این ظرفیت‌ها در حوزه‌های دیگری ازجمله معدن، فولاد، پتروشیمی و... نیز استفاده کرد.  بنابراین درصورتی‌که دولت بخواهد از خود نام نیکی به یادگار بگذارد، باید در این چند ماه باقیمانده تمام تلاش خود را برای رفع مشکلات کشور صرف کند. البته متأسفانه این دولت به‌جای این‌گونه اقدامات، جهت‌گیری انتخاباتی داشته و تمام تلاشش این است که ظرفیت‌سازی کند تا بتواند اصلاح‌طلبان را در جریان قدرت حفظ کند.



همت و کار مضاعف
مهدی فضائلی، تحلیلگر مسائل سیاسی
دولت دوازدهم در وهله اول باید بپذیرد و باور کند که کاستی‌های بسیاری وجود دارد، زیرا تا زمانی که تصور کند به وعده‌هایش عمل کرده و کاستی‌هایش چندان جدی نیست حرکت و اقدامی انجام نخواهد داد؛ بنابراین اولین قدم باور و پذیرش این است که نقش دولت در کاستی‌های فعلی بسیار جدی است.
گرچه فرصت باقیمانده تا پایان دولت، کوتاه به نظر می‌رسد اما در عین حال باز هم فرصت لازم برای اقدام و عمل و تلاش مضاعف برای اقدام وجود دارد و دولت می‌تواند شرایط را به شکلی جلو ببرد که در پایان دولت، ذهنیت خوبی در افکار عمومی نسبت به این دولت وجود داشته باشد.
بهترین اقدامی که دولت روحانی می‌تواند در مدت باقیمانده انجام دهد به خصوص در بخش‌های مربوط به حوزه اقتصادی و معیشتی مردم  این است که آستین همت را بالا زده و پیشنهادهای اجرایی را در حوزه‌های مختلف عملیاتی کند.
از جمله این‌که این دولت باید تدابیر لازم برای حل مشکل کسری بودجه، افزایش سرمایه‌گذاری دولتی و نهادهای عمومی، همچنین جهش تولید را داشته باشد، همچنین دولت آقای روحانی بهتر است در این چند ماه پایانی مواردی از جمله افزایش تولید خودرو با اتکاء به ظرفیت قطعه‌سازان داخلی و افزایش تولیدات صنعت نفت با تکیه بر دانش‌بنیان کردن صنایع نفتی را نیز مورد توجه قرار دهد.



تغییر فوری نگاه سیاست‌خارجی
الهام امین‌زاده، استاد دانشگاه
یکی از آرزوهای هر ایرانی این است که دولت‌های مستقر، حتی‌الامکان از بازخوردهای منفی به دور باشد و در صورتی که دولت دوازدهم بتواند در برخی موارد قوی‌تر ظاهر شده و مردم از این دولت خاطره خوبی داشته باشند می‌تواند دوره خود را با موفقیت به پایان برساند.
در همین راستا همان‌طور که رهبر انقلاب بارها فرموده‌اند ضرورت دارد که دولت نگاه به درون داشته باشد و براساس توانمندی‌های درونی خود اقدام کند که در این زمینه می‌توان به توانمندی‌های داخلی در زمینه کشاورزی، تولیدی، صنعت و ... اشاره کرد. دولت دوازدهم می‌تواند در این مدت باقیمانده در بخش صنایع داخلی فعال‌تر شده و صنایعی را که در این مدت غیر فعال بوده و به تعبیری خوابیده‌اند، تقویت کند.
همچنین دولت دوازدهم بهتر است تعامل با کشورهای منطقه و دوست را در مبادلات تجاری خود و در جهت خودکفایی و کار بهتر در شرایط تحریمی کشور در دستور کار قرار دهد. از این طریق، تعاملات با غربی‌ها نیز که در این سال‌ها هیچ منفعتی برای کشور نداشته به حداقل رسیده و در مقابل، روابط با کشورهای منطقه می‌تواند برای ما و مصالح منطقه‌ بسیار مفید باشد.
نگاه به شرق و عدم وابستگی فعالیت اقتصادی به غرب نیز از اقداماتی است که این دولت می‌تواند در این چند ماه پایانی خود در نظر داشته باشد تا به این ترتیب بتواند خاطره خوبی از خود در اذهان مردم به‌جا بگذارد. در ضمن توجه به فناوری فضایی نیز می‌تواند از دیگر اقداماتی باشد که این دولت می‌تواند به آن توجه کند. توجه به این حوزه می‌تواند در حوزه‌های مختلف از جمله امنیت مرزها، کشاورزی و... کمک‌کننده باشد.



پرداخت حقوق - توجه به پروژه‌های عمرانی
غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران
در حال حاضر مهم‌ترین مسأله کشور، معضلات و گرفتاری‌های اقتصادی است که همه از تمام جریان‌های سیاسی نسبت به این مساله اتفاق‌نظر دارند. برای حل این مشکلات دولت می‌تواند در دو بخش داخلی و خارجی اقدام کند و شرایطی را فراهم آورد که شرایط اقتصادی مردم کمی بهتر شود.
در بخش خارجی و در زمینه سیاست خارجی باید توجه داشته باشیم به‌رغم حرف‌ها و تحلیل‌هایی که گفته می‌شود تا زمانی که نتوانیم روابط خود را در سطح جهانی ازجمله در حوزه‌های بانکی و ارزی تنظیم کنیم همچنان گرفتاری‌هایی خواهیم داشت و مشکلات باقی می‌ماند. بنابراین باید بخشی از توان دولت در این بخش متمرکز شود.
در بعد داخلی نیز دولت باید با برنامه‌ریزی درست و تدبیر مناسب برای هزینه‌های اضافی که به عهده دولت گذاشته‌شده است چاره‌اندیشی کرده و این هزینه‌ها را حذف کند. بیشتر این هزینه‌ها میراث دولت قبل است. بر این اساس باید در نظر داشته باشیم وظیفه اساسی دولت اداره امور جاری و پرداخت حقوق کارمندان و توجه به کارهای عمرانی در کشور است به همین دلیل بهتر است سایر بودجه‌های غیر عمرانی و کمک به سازمان‌ها و نهادها تقلیل یافته و به‌نوعی پاکسازی شود.
البته چنین اقداماتی می‌تواند هزینه‌های سیاسی بسیاری را بر دولت تحمیل کند اما درصورتی‌که موفق به انجام آن شود، می‌تواند وضعیت کشور را بهتر کرده و پایان بهتری از دولت دوازدهم در اذهان ثبت شود.
این مساله را نیز در محاسبات باید در نظر داشت که در این چند ماه پایانی، کار دولت سخت است زیرا مجلس و جناح‌های مختلف با برخی اقدامات دولت مخالفند و موانعی برای دولت ایجاد خواهند کرد.



تامین منابع مالی بنگاه‌های اقتصادی
غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
هفت ماه، مدتی قابل توجه است و دولت اگر بخواهد مدیریت خود را به خوبی و خوشی به پایان برساند می‌تواند اقداماتی انجام دهد تا مردم خوشحال شوند. از جمله و مهمترین اینها مساله جهش تولید است. جهش تولید در اقتصاد ایران کاملا امکان‌پذیر است. با این‌که ما در شرایط تحریمی به سر می‌بریم و چشم‌انداز روشنی در زمینه برداشتن تحریم‌ها وجود ندارد این امکان وجود دارد که دولت، فعالیت‌های اقتصادی را تسهیل کند و موانعی که بر سر راه تولیدکنندگان وجود دارد کاهش دهد. این موانع عمدتا جنبه مدیریتی دارد و مربوط به دستگاه‌های اجرایی ما و به‌ویژه وزارت صمت است. اگر فعالیت‌های بنگاه‌ها تسهیل و منابع مالی آنها تامین شود زمینه برای جهش تولید فراهم می‌شود. برخی بنگاه‌های ما زیر ظرفیت کار می‌کنند چون منابع مالی لازم را در اختیار ندارند. دولتی که بالاخره نقدینگی را طی هفت سال گذشته هفت برابر کرده باید این نقدینگی را مدیریت کند.
نقدینگی مدیریت نشده به مثابه سیلاب است و تخریب می‌کند اما اگر همین سیلاب کانالیزه شود موجب رشد و پیشرفت اقتصاد می‌شود. بخش مهمی از این نقدینگی در بخش غیر مولد کشور در گردش است. هزینه این بخش باید بالا برود و باید مالیات بر عایدی سرمایه برای آنها اعمال شود. اگر مالیات بر عایدی سرمایه وضع شود و فعالیت‌های دلالی، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه قرار گیرد و جلوی برخی دلالی‌های مخرب گرفته شود زمینه برای جهش تولید فراهم خواهد شد.



توسعه شبکه ریلی
اکبر ترکان، تحلیلگر مسائل اقتصادی
دولت یک سری کارهای ناتمام دارد و باید آنها را به پایان برساند و اتمام همین طرح‌ها می‌تواند خاطره خوشی از این دولت در اذهان عمومی باقی بگذارد. خوشبختانه برخی از این اقدامات به پایان رسیده که از جمله آن می‌توان به مسیر خط لوله آب از گل‌گهر به سرچشمه و چادرملو اشاره کرد که افتتاح شد. برخی از اقدامات هم در طول چند ماه باقی‌مانده از فعالیت دولت دوازدهم باید به پایان برسد و اتمام این پروژه‌‌ها اثرات بسیار مهم دارد. یکی از این طرح‌ها موضوع خط لوله گوره -جاسک است که ترمینال صادراتی کشور را از خارک به جاسک منتقل می‌کند و ما در دریای عمان یک ترمینال صادرات نفت خام خواهیم داشت. تعدادی هم خط‌های ریلی و راه‌آهنی داریم. مثل اتصال سنندج و اردبیل به شبکه ریلی که بسیار مهم است. یکی دیگر از کارهای مهم اتصال خط‌آهن چابهار به زاهدان است که در صورت اتمام آن اثرات بسیار مهمی در توسعه جنوب شرقی ایران بر جای خواهد گذاشت. موضوع دیگر اقدامات در حوزه پتروشیمی است. در حال حاضر ظرفیت تولید پتروشیمی در ایران به 76 میلیون تن رسیده و اگر برخی طرح‌ها در این حوزه به مرحله اجرایی درآید ظرفیت تولید پتروشیمی به 90 میلیون تن خواهد رسید که هم برای ما درآمد ارزی خواهد داشت و هم زمینه را برای صادرات فراهم خواهد کرد.